25 grudnia 1220 r. w Krakowie, Iwo Odrowąż, biskup krakowski i kanclerz księcia Leszka Białego, wystawił dla klasztoru Kanoników Regularnych we Mstowie dokument, w którym wymieniono osady mające obowiązek płacenia klasztorowi dziesięciny.
25 grudnia 1220 r. w Krakowie, Iwo Odrowąż, biskup krakowski i kanclerz księcia Leszka Białego, wystawił dla klasztoru Kanoników Regularnych we Mstowie dokument, w którym wymieniono osady mające obowiązek płacenia klasztorowi dziesięciny. Jedną z wymienionych wsi była Częstochowa. Jest to pierwsza wzmianka dotycząca tej miejscowości, która pojawia się na kartach historii. Ówczesna Częstochowa zlokalizowana była w rejonie dzisiejszego Rynku Wieluńskiego, u podnóża północnego stoku wzgórza jasnogórskiego, a nazwa „Częstochowa” pochodzi prawdopodobnie od imienia Częstocha, uważanego za legendarnego założyciela i właściciela osady.
24 sierpnia 1356 r. w Krzepicach, król Kazimierz III Wielki wydał przywilej lokacyjny wsi Częstochowy dla braci Leonarda i Kanimira, nazywanych w dokumencie najstarszymi dziedzicami Częstochowy, którzy na nowo zorganizowali wieś na prawie niemieckim, zwanym również średzkim lub nowotatarskim.
24 sierpnia 1356 r. w Krzepicach, król Kazimierz III Wielki wydał przywilej lokacyjny wsi Częstochowy dla braci Leonarda i Kanimira, nazywanych w dokumencie najstarszymi dziedzicami Częstochowy, którzy na nowo zorganizowali wieś na prawie niemieckim, zwanym również średzkim lub nowotatarskim. Według niego w Częstochowie miał rządzić sołtys lub wójt dziedziczny wraz z ławnikami, a wieś posiadała ograniczoną autonomię oraz ograniczone sądownictwo. Ponadto król przyznał: „wszystkim razem i każdemu z osobna kmieciom wsi […] pełną wolność od wszelkich naszych świadczeń, opłat i robocizn [na okres] dwudziestu lat bez przerwy”.
W obręb gruntów miejskich były stopniowo włączane okoliczne wsie (w 1356 r. wzmiankowane są Wyczerpy, w 1382 r. - Błeszno oraz Kawodrza).
W obręb gruntów miejskich były stopniowo włączane okoliczne wsie (w 1356 r. wzmiankowane są Wyczerpy, w 1382 r. - Błeszno oraz Kawodrza). Od roku 1589 w mieście i na gruntach miejskich zakładano tzw. jurydyki szlacheckie, zapoczątkowane przez wójta i starostę olsztyńskiego Jana Ocieskiego. W wiekach XVI-XVIII właścicielami znaczniejszych jurydyk w Częstochowie byli m.in.: Bilscy, Dzierzbiccy, Mierzanowscy i Trepkowie, Jackowscy (w dobrach Kucelin), Błeszyńscy (na Błesznie). W latach 1593–1624 w dobrach pod zarządem wójta Krzysztofa Stradomskiego została utworzona nowa osada, położona w widłach rzek Konopki i Stradomki, od drugiej ćwierci XVII w. nazywana Stradom.
3 maja 1377 r. w Częstochowie, książę Władysław Opolczyk nadał dwóm braciom - Jaśkowi i Niczkowi - kuźnicę żelaza, określaną w dokumencie jako „położoną w pobliżu miasta Częstochowy”. W owym dokumencie padło po raz pierwszy określenie „miasto Częstochowa”.
3 maja 1377 r. w Częstochowie, książę Władysław Opolczyk nadał dwóm braciom - Jaśkowi i Niczkowi - kuźnicę żelaza, określaną w dokumencie jako „położoną w pobliżu miasta Częstochowy”. W owym dokumencie padło po raz pierwszy określenie „miasto Częstochowa”. Prawa miejskie Częstochowa otrzymała od księcia opolskiego zapewne po roku 1370, głównie ze względu na swoje topograficzne, gospodarcze i polityczne położenie. Leżała bowiem nie tylko na obszarze hutnictwa żelaza, ale również na ważnej przeprawie przez rzekę Wartę oraz na skrzyżowaniu dróg komunikacyjnych. Dodatkowym atutem była jej lokalizacja na pograniczu Małopolski i Wielkopolski oraz dwóch prowincji kościelnych, krakowskiej i gnieźnieńskiej.
Szczególną cechą gospodarki Częstochowy było hutnictwo żelaza. W roku 1377 Jaśko i Niczko, synowie Dominika z Krużlowej, otrzymali od księcia Władysława Opolczyka hutę żelaza położoną w pobliżu miasta Częstochowy. W 1382 r. huta stała się własnością klasztoru jasnogórskiego.
Szczególną cechą gospodarki Częstochowy było hutnictwo żelaza. W roku 1377 Jaśko i Niczko, synowie Dominika z Krużlowej, otrzymali od księcia Władysława Opolczyka hutę żelaza położoną w pobliżu miasta Częstochowy. W 1382 r. huta stała się własnością klasztoru jasnogórskiego. Istnienie na terenie parafii częstochowskiej dwóch kuźnic poświadczają źródła z roku 1551 i 1598. Liczne kuźnice funkcjonowały również w okolicznych wsiach. Wielkie znaczenie hutnictwa w gospodarce Częstochowy ukazuje pośrednio rejestr komory celnej z 1584 r., poświadczający wywóz żelaza przez kupców częstochowskich. Częstochowę rozsławił także Mikołaj Wolski - marszałek wielki koronny, starosta krzepicki i olsztyński - który w latach 1610–1615 wybudował w Pankach nowoczesny, jak na owe czasy, zakład hutniczy.
22 czerwca 1382 r. w Starej Częstochowie, książę Władysław Opolczyk uzyskał od ówczesnego plebana Henryka Biela z Błeszna herbu Ostoja, pochodzącego z rodziny związanej z księciem, zgodę na zrzeczenie się kościoła pw. Błogosławionej Dziewicy, usytuowanego na dominującym nad okolicą wzgórzu obronnym u stóp traktu z Wielunia - na rzecz Zakonu św. Pawła Pierwszego Pustelnika.
22 czerwca 1382 r. w Starej Częstochowie, książę Władysław Opolczyk uzyskał od ówczesnego plebana Henryka Biela z Błeszna herbu Ostoja, pochodzącego z rodziny związanej z księciem, zgodę na zrzeczenie się kościoła pw. Błogosławionej Dziewicy, usytuowanego na dominującym nad okolicą wzgórzu obronnym u stóp traktu z Wielunia - na rzecz Zakonu św. Pawła Pierwszego Pustelnika. Natomiast ośrodek parafii częstochowskiej przeniesiony został do dotychczasowego kościoła filialnego (znanego później jako kościół pw. św. Zygmunta) w rozwijającej się dynamicznie Częstochowie.
W dokumencie wydanym 10 stycznia 1385 r. w Częstochowie przez księcia Władysława Opolczyka – oprócz konwentu na Jasnej Górze – kilkakrotnie wymienia się wyraźnie rajców miasta: consules civitatis Czanstochow.
W dokumencie wydanym 10 stycznia 1385 r. w Częstochowie przez księcia Władysława Opolczyka – oprócz konwentu na Jasnej Górze – kilkakrotnie wymienia się wyraźnie rajców miasta: consules civitatis Czanstochow. W owym akcie książę nakazał rajcom wypłacać rocznie klasztorowi, w dwóch ratach, sumę w wysokości dziesięciny z cła, którą dotąd zobowiązane było wypłacać miasto Ostrzeszów. W zamian za to cło w Częstochowie książę przyznał radzie miasta Częstochowy. W skład rady wchodzili: wójt, trzej rajcy tzw. siedzący i sześciu rajców tzw. starych.
Na 2 maja 1392 r. datowana jest pierwsza potwierdzona rozprawa sądu ziemskiego krakowskiego dla powiatu lelowskiego z siedzibą w Lelowie. Przeprowadzona w 1391 r. zwycięska kampania wojenna króla Władysława II Jagiełły na domeny księcia Władysława Opolczyka doprowadziła do przywrócenia Królestwu Polskiemu ważnych strategicznie ziem.
Na 2 maja 1392 r. datowana jest pierwsza potwierdzona rozprawa sądu ziemskiego krakowskiego dla powiatu lelowskiego z siedzibą w Lelowie. Przeprowadzona w 1391 r. zwycięska kampania wojenna króla Władysława II Jagiełły na domeny księcia Władysława Opolczyka doprowadziła do przywrócenia Królestwu Polskiemu ważnych strategicznie ziem i ich ponownego wcielenia do terenów ziemi krakowskiej. Wojna dała początek istnieniu nowego powiatu, w tym starostwa olsztyńskiego, w którego obrębie znalazło się wójtostwo częstochowskie.
16 kwietnia 1430 r. „banda” rabusiów, złożona z rycerstwa polskiego oraz osób pochodzących z Czech, Moraw i Śląska, splądrowała miasto Częstochowa i dokonała napaści na klasztor jasnogórski, kradnąc kosztowne naczynia i ozdoby kościelne.
16 kwietnia 1430 r. „banda” rabusiów, złożona z rycerstwa polskiego oraz osób pochodzących z Czech, Moraw i Śląska, splądrowała miasto Częstochowa i dokonała napaści na klasztor jasnogórski, kradnąc kosztowne naczynia i ozdoby kościelne. Bandyci odarli Cudowny Obraz Matki Boskiej z okuć, złotych blach, korony Madonny i diademu Dzieciątka, który po drodze pocięli i porzucili. Renowacja obrazu przeprowadzona została w Krakowie na koszt króla Władysława Jagiełły. Jan Długosz podaje, że uczestników owego rozboju srodze ukarano i wtrącono do więzienia.
Na przełomie lipca i sierpnia 1438 r. zaczęto podejmować starania celem zmontowania wyprawy poza Sudety. Miała to być rozstrzygająca faza działań orężnych, za pomocą których zamierzano osadzić Kazimierza Jagiellończyka w Pradze. Z polecenia Władysława Warneńczyka wyznaczono koncentrację pospolitego ruszenia z Małopolski na 8 września w Częstochowie.
Na przełomie lipca i sierpnia 1438 r. zaczęto podejmować starania celem zmontowania wyprawy poza Sudety. Miała to być rozstrzygająca faza działań orężnych, za pomocą których zamierzano osadzić Kazimierza Jagiellończyka w Pradze. Z polecenia Władysława Warneńczyka wyznaczono koncentrację pospolitego ruszenia z Małopolski na 8 września w Częstochowie. W marcu 1474 r. dyplomaci Kazimierza Jagiellończyka uzgodnili wspólną akcję przeciwko Maciejowi Korwinowi. Według pierwotnych założeń, w czerwcu przeciwko władcy Węgier miały ruszyć połączone wojska cesarza Fryderyka i obu Jagiellonów – Kazimierza i Władysława. Po 1 września wojska te skoncentrowano w Częstochowie.
Wzniesienie na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, punkt widokowy w obrębie Częstochowy w dzielnicy Zawodzie. Nazwa Złota Góra, która pojawiła się w 1474 r. w dokumencie króla Kazimierza Jagiellończyka, należy do nazw topograficznych odzwierciedlających element krajobrazu; określenie „złota” jest zapewne związane ze złożami wapienia.
Wzniesienie na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, punkt widokowy w obrębie Częstochowy w dzielnicy Zawodzie. Nazwa Złota Góra, która pojawiła się w 1474 r. w dokumencie króla Kazimierza Jagiellończyka, należy do nazw topograficznych odzwierciedlających element krajobrazu; określenie „złota” jest zapewne związane ze złożami wapienia. W zachodniej stronie wzgórza eksploatowano od dawna wapień jurajski, używany do celów budowlanych. Na skalę przemysłową wydobycie zapoczątkowano u schyłku lat 50. XIX w. Działało tu kilka zakładów wapienniczych: „Saturn” rodziny Dawidowiczów, „Emilia” braci Rozenbergów i zakłady Mejtlisa. Po roku 1945 do lat 80. XX w. eksploatację prowadziły Zakłady Cementowo-Wapiennicze i Częstochowskie Zakłady Przemysłu Materiałów Budowlanych. Podczas II wojny światowej znajdował się tu niemiecki obóz jeniecki (Stalag 367 „Warthelager”), od 1941 r. więziono w nim żołnierzy radzieckich (upamiętnia to tablica przy ulicy Mirowskiej). Przez Złotą Górę przechodzi turystyczny szlak Orlich Gniazd.
22 marca 1502 r. w Krakowie, król Aleksander Jagiellończyk odnowił Częstochowie możność używania prawa magdeburskiego. Stało się to w związku z utratą w nieprzyjaznych okolicznościach pierwotnego przywileju lokacyjnego. Częstochowa uzyskała takie same prawa, co Kraków.
22 marca 1502 r. w Krakowie, król Aleksander Jagiellończyk odnowił Częstochowie możność używania prawa magdeburskiego. Stało się to w związku z utratą w nieprzyjaznych okolicznościach pierwotnego przywileju lokacyjnego. Częstochowa uzyskała takie same prawa, co Kraków. Mieszczanie mieli od tej pory podlegać jedynie sądownictwu swojego wójta. Wójt otrzymał możliwość sądzenia, rozpoznawania, rozstrzygania, orzekania „i inne prawa i sądu niemieckiego obowiązków całkowite dopełnienie tak jak toż prawo niemieckie we wszystkich swoich punktach […] żąda i wymaga”. Ponadto, pozwany pismem królewskim, miał odpowiadać tylko wobec króla i sądu królewskiego.
3 czerwca 1531 r. w Krakowie, król Zygmunt I Stary wydał na rzecz Jana Klizińskiego konfirmację na wójtostwo w Częstochowie. Oprócz dokładnego określenia kompetencji administracyjnych wójta, w dokumencie można także znaleźć dokładną charakterystykę gruntów wójtowskich – opis ich granic i rozmieszczenia.
3 czerwca 1531 r. w Krakowie, król Zygmunt I Stary wydał na rzecz Jana Klizińskiego konfirmację na wójtostwo w Częstochowie. Oprócz dokładnego określenia kompetencji administracyjnych wójta, w dokumencie można także znaleźć dokładną charakterystykę gruntów wójtowskich – opis ich granic i rozmieszczenia. Obszar ten obejmował cztery łany ziem pod Wyczerpami – od rzeki Warty do granic wsi Kiedrzyn, pole pod górą Bychowiec, dwa łany na Złotej Górze i tamże, obok lasu, świeżo wykarczowany obszar zwany „nową niwą”, łąki nad Wartą poniżej mostu, młyn wójtowski za mostem na rzece Warcie, z łąkami i rolą ku młynowi, łąkę w olszynkach obok innych łąk. Wójtostwo częstochowskie przetrwało w tych granicach aż do rozbiorów.
Dzięki Izabeli Jagiellonce, która po ucieczce z Węgier otrzymała z rąk brata Zygmunta Augusta starostwo krzepickie, w Częstochowie powstała poczthalteria – przechodziła przez nią liczna korespondencja z Krakowa do Krzepic. W sierpniu 1558 r. zjechało do Częstochowy poselstwo króla w osobach Prospera Provano oraz Łukasza Górnickiego.
Dzięki Izabeli Jagiellonce, która po ucieczce z Węgier otrzymała z rąk brata Zygmunta Augusta starostwo krzepickie, w Częstochowie powstała poczthalteria – przechodziła przez nią liczna korespondencja z Krakowa do Krzepic. W sierpniu 1558 r. zjechało do Częstochowy poselstwo króla w osobach Prospera Provano oraz Łukasza Górnickiego. Na uroczystym posiedzeniu officium consulare w ratuszu, w obecności starosty olsztyńskiego Kajetana Stradomskiego, wójta Józefa Klizińskiego oraz rajców: Mikołaja Szydłowieckiego, Jakóba Zalejskiego i Jana Bełdowskiego – zawarta została umowa stanowiąca o obowiązkach i warunkach przewożenia poczty królewskiej do zamku krzepickiego „i dalej aż do grodu Piotrkowem Trybunalskim zwanego, skąd już insze pocztarze nasze pisma powiozą”.
Piwo zawsze cieszyło się wśród mieszczan częstochowskich wielkim popytem. Już w roku 1564 istniał w Częstochowie wyszynk piwa wrocławskiego, mający siedzibę – jak często praktykowało się to wówczas w miastach – pod ratuszem.
Piwo zawsze cieszyło się wśród mieszczan częstochowskich wielkim popytem. Już w roku 1564 istniał w Częstochowie wyszynk piwa wrocławskiego, mający siedzibę – jak często praktykowało się to wówczas w miastach – pod ratuszem. Częstochowskie piwo sprzedawano również w tym czasie w Krakowie. W swoim dziele „Polonia” z 1632 r. Szymon Starowolski podaje, że Częstochowa „dobrym piwem sławna, które nie tylko w Polsce, lecz w sąsiednich prowincjach Cesarstwa Niemieckiego rozchwytują”. Lustracja z roku 1789 potwierdzała, że na obszarze Starej Częstochowy istniały cztery małe browary. Natomiast miejscem wyszynku gorzałki, a zapewne i piwa w Starej Częstochowie, były cztery duże karczmy: na Łaźni, w Wójtostwie, Zawodą i przy magazynie solnym.
Joachim Ocieski herbu Jastrzębiec był nie tylko starostą olsztyńskim (od 23 czerwca 1583 r.), ale również rotmistrzem husarskim wojsk koronnych. Zorganizował powiatową rotę husarską w sile stu koni. 24 stycznia 1588 r., pod Byczyną, jego chorągiew brała udział w wygranej bitwie z wojskami arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, którymi dowodził kanclerz wielki koronny Jan Zamoyski.
Joachim Ocieski herbu Jastrzębiec był nie tylko starostą olsztyńskim (od 23 czerwca 1583 r.), ale również rotmistrzem husarskim wojsk koronnych. Zorganizował powiatową rotę husarską w sile stu koni. 24 stycznia 1588 r., pod Byczyną, jego chorągiew brała udział w wygranej bitwie z wojskami arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, którymi dowodził kanclerz wielki koronny Jan Zamoyski. Umieszczona była wraz z innymi rotami husarskimi w drugiej linii na lewym skrzydle wojsk, których uderzenie zadecydowało o pokonaniu armii Austriaka. W latach 1589–1592 Ocieski posiadał już rotę husarską w sile dwustu koni, która włączona była do wojska kwarcianego. To z nią skutecznie odpierał najazdy tatarskie na województwa tzw. ruskie.
Jak w każdym większym mieście, tak i w Częstochowie, oprócz cechów zrzeszających rzemieślników jednej specjalności istniał także Cech Wielki, czyli Pospólny, do którego należeli mistrzowie kilku zawodów. Cech ten skupiał ślusarzy, bednarzy, stelmachów, stolarzy, kołodziejów, rymarzy, siodlarzy, kotlarzy, snycerzy i powroźników. 1 lutego 1584 r. częstochowska ustawa cechowa została zatwierdzona przez starostę olsztyńskiego Joachima Osieckiego.
Jak w każdym większym mieście, tak i w Częstochowie, oprócz cechów zrzeszających rzemieślników jednej specjalności istniał także Cech Wielki, czyli Pospólny, do którego należeli mistrzowie kilku zawodów. Cech ten skupiał ślusarzy, bednarzy, stelmachów, stolarzy, kołodziejów, rymarzy, siodlarzy, kotlarzy, snycerzy i powroźników. 1 lutego 1584 r. częstochowska ustawa cechowa została zatwierdzona przez starostę olsztyńskiego Joachima Osieckiego. Jest to najstarszy zachowany w oryginale dokument cechowy miasta Częstochowy. Zostały w nim przedstawione przepisy regulujące wewnętrzne funkcjonowanie Cechu. W 1627 r. ustawa została potwierdzona przez króla Zygmunta III Wazę, a w roku 1635 – przez Władysława IV.
W 1620 r. w klasztorze jasnogórskim, na spotkaniu Zygmunta III Wazy z wysłannikiem cesarza Ferdynanda II Habsburga, arcyksięciem austriackim Karolem – biskupem wrocławskim, podjęto decyzję o budowie twierdzy. Miała ona być jednym z punktów obronnych zachodnich granic Rzeczypospolitej.
W 1620 r. w klasztorze jasnogórskim, na spotkaniu Zygmunta III Wazy z wysłannikiem cesarza Ferdynanda II Habsburga, arcyksięciem austriackim Karolem – biskupem wrocławskim, podjęto decyzję o budowie twierdzy. Miała ona być jednym z punktów obronnych zachodnich granic Rzeczypospolitej. Prace rozpoczęto w roku 1624, prawdopodobnie według projektów włoskiego inżyniera wojskowego Andrei dell’Aqua, związanego z dworem królewskim i z hetmanem wielkim koronnym Stanisławem Koniecpolskim. Budowa została częściowo zakończona w 1639 r. za panowania Władysława IV Wazy, który nadał twierdzy oficjalną nazwę „Fortalitium Marianum”.
W pierwszej połowie XVII w. Rzeczpospolita często padała ofiarą epidemii tzw. morowego powietrza. Epidemia, ustępująca z reguły w okresie od grudnia do lutego pod wpływem silnych mrozów, nie ominęła również Częstochowy.
W pierwszej połowie XVII w. Rzeczpospolita często padała ofiarą epidemii tzw. morowego powietrza. Epidemia, ustępująca z reguły w okresie od grudnia do lutego pod wpływem silnych mrozów, nie ominęła również Częstochowy. Kronika jasnogórska wspomina o sześciu latach klęski moru: 1622–1625 i 1630–1631. W roku 1622 epidemia rozpoczęła się 8 września, tj. w dzień Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. W czasie jej trwania umarło ponad 150 osób. W kolejnym roku było jedynie kilkanaście ofiar śmiertelnych, a w 1624 r. „nad sto”. Bardzo trudny był rok 1625, kiedy tzw. morowe powietrze pochłonęło ponad dwieście ofiar, obejmując swym zasięgiem wiele okolicznych wsi. Najtragiczniejsze jednak były lata 1630–1631, ponieważ wymarła wówczas prawie piąta część ludności miasta (pozostało 78 pustych domów).
Oblężenie Jasnej Góry przez wojska szwedzkie, dowodzone przez Burcharda Müllera von der Lühnen, trwało ok. 40 dni – od 18 listopada do 26 grudnia 1655 r. Należy zaznaczyć, że ta niewielka klasztorna forteca, choć nowoczesna, skusiła Szwedów bardziej nadzieją łupu ze skarbca zakonnego, niż jako zagrażający im punkt oporu.
Oblężenie Jasnej Góry przez wojska szwedzkie, dowodzone przez Burcharda Müllera von der Lühnen, trwało ok. 40 dni – od 18 listopada do 26 grudnia 1655 r. Należy zaznaczyć, że ta niewielka klasztorna forteca, choć nowoczesna, skusiła Szwedów bardziej nadzieją łupu ze skarbca zakonnego, niż jako zagrażający im punkt oporu. W czasie oblężenia dowódcą twierdzy był przeor klasztoru o. Augustyn Kordecki, a towarzyszyli mu m.in. Stefan Zamoyski, miecznik sieradzki oraz Piotr Czarnecki, starszy brat hetmana Stefana Czarneckiego. Należy podkreślić, że Jasna Góra była jedną z niewielu twierdz, które w czasie „potopu”obroniły się przed Szwedami.
Najbardziej rozsławioną akcją, przeprowadzoną przez obrońców jasnogórskich podczas „potopu”, jest ta z 20 grudnia 1655 r., kiedy to obrońcy, dowodzeni przez miecznika sieradzkiego Stefana Zamoyskiego, w sile około 30 ludzi dokonali wypadu bojowego z twierdzy.
Najbardziej rozsławioną akcją, przeprowadzoną przez obrońców jasnogórskich podczas „potopu”, jest ta z 20 grudnia 1655 r., kiedy to obrońcy, dowodzeni przez miecznika sieradzkiego Stefana Zamoyskiego, w sile około 30 ludzi dokonali wypadu bojowego z twierdzy. Oddział zaskoczył i zabił część górników olkuskich drążących podziemny chodnik minerski, a następnie pod osłoną ognia artylerii fortecznej zagwoździł dwa działa, ustawione na jednej z redut szwedzkich. Akcja ta jest dobrze znana z filmu „Potop”, w którym działo szwedzkie niszczy, wychodząc bohatersko z Jasnej Góry, chorąży orszański Andrzej Kmicic vel Babinicz.
23 marca 1657 r. w Częstochowie, król Jan Kazimierz Waza listem przepowiednim stworzył garnizon twierdzy jasnogórskiej złożony z zawodowych żołnierzy, którzy mieli być opłaceni „zwyczajnym żołdem kwarcianym ze skarbu koronnego i pozostawać […] pod naszym i regimentarzów naszych posłuszeństwem”, tak jak w innych twierdzach Rzeczpospolitej.
23 marca 1657 r. w Częstochowie, król Jan Kazimierz Waza listem przepowiednim stworzył garnizon twierdzy jasnogórskiej złożony z zawodowych żołnierzy, którzy mieli być opłaceni „zwyczajnym żołdem kwarcianym ze skarbu koronnego i pozostawać […] pod naszym i regimentarzów naszych posłuszeństwem”, tak jak w innych twierdzach Rzeczpospolitej. Królewski list przepowiedni obowiązywał wstecz od 1 stycznia 1657 r., a więc dotyczył załogi przebywającej już w twierdzy jasnogórskiej w czasie oblężenia szwedzkiego. Sztab złożony był z 14 żołnierzy w stopniach oficerskich i podoficerskich oraz 15 dziesiętników – dowódców dziesiątek, w których znajdowało się od 8 do 10 żołnierzy, razem 142 żołnierzy piechoty.
Choć wydarzenia z roku 1655 jeszcze bardziej rozsławiły klasztor jasnogórski, to dla Częstochowy miały się niestety okazać bardzo brzemienne w skutkach, miasto zostało bowiem wówczas splądrowane i zniszczone. Według lustracji, przeprowadzonej w 1660 r., a więc tuż po „potopie szwedzkim” i ustaniu działań wojennych w całej Rzeczypospolitej, Częstochowa liczyła ogółem 150 domów – wobec 378 w 1631 r.
Choć wydarzenia z roku 1655 jeszcze bardziej rozsławiły klasztor jasnogórski, to dla Częstochowy miały się niestety okazać bardzo brzemienne w skutkach, miasto zostało bowiem wówczas splądrowane i zniszczone. Według lustracji, przeprowadzonej w 1660 r., a więc tuż po „potopie szwedzkim” i ustaniu działań wojennych w całej Rzeczypospolitej, Częstochowa liczyła ogółem 150 domów – wobec 378 w 1631 r. Ubyło więc 60% domów w mieście. Jeszcze wyraźniejszy niż pod względem demograficznym był upadek miasta w aspekcie gospodarczym. Rzemieślników pozostało 51 – wobec 125 w 1620 r., a roczny dochód z miasta do zamku olsztyńskiego, który przykładowo w 1564 r. wynosił 400 zł, w 1569 r. – 370 zł, w 1620 r. – 1121 zł, a w 1631 r. wyniósł aż 2000 zł, w roku 1660 obniżył się drastycznie do 95 zł.
27 lutego 1670 r. na Jasnej Górze – dokąd przybyli wszyscy mieszkańcy Częstochowy – w kaplicy przed Cudownym Obrazem król Michał Korybut Wiśniowiecki zawarł małżeństwo z austriacką arcyksiężniczką Eleonorą. Oprócz wielu dostojników polskich i austriackich, na uroczystości pojawił się również słynny generał cesarski, hrabia Raimondo Montecúccoli.
27 lutego 1670 r. na Jasnej Górze – dokąd przybyli wszyscy mieszkańcy Częstochowy – w kaplicy przed Cudownym Obrazem król Michał Korybut Wiśniowiecki zawarł małżeństwo z austriacką arcyksiężniczką Eleonorą. Oprócz wielu dostojników polskich i austriackich, na uroczystości pojawił się również słynny generał cesarski, hrabia Raimondo Montecúccoli. Małżeństwo błogosławił sam nuncjusz papieski, Galzezzi Marescotti w asyście prowincjała paulinów, o. Augustyna Kordeckiego, a huk dział z wałów twierdzy jasnogórskiej zwiastował zawarcie ślubu całej Częstochowie.
Na początku XVIII w. Częstochówka, będąc formalnie wsią, zaczynała przybierać charakter osady miejskiej. Staraniem właścicieli – paulinów, w 1717 r. Częstochowa uzyskała od króla Augusta II Mocnego prawa miejskie. Monarcha potwierdził te prawa przywilejem lokacyjnym, wydanym w 1752 r. na prośbę Stanisława Kiełczewskiego, doktora teologii i przeora klasztoru jasnogórskiego.
Na początku XVIII w. Częstochówka, będąc formalnie wsią, zaczynała przybierać charakter osady miejskiej. Staraniem właścicieli – paulinów, w 1717 r. Częstochowa uzyskała od króla Augusta II Mocnego prawa miejskie. Monarcha potwierdził te prawa przywilejem lokacyjnym, wydanym w 1752 r. na prośbę Stanisława Kiełczewskiego, doktora teologii i przeora klasztoru jasnogórskiego. Doszło w ten sposób do paradoksalnej sytuacji, mianowicie najstarsza na tym obszarze osada, zwana jeszcze w XIV w. Starą Częstochową, otrzymała nazwę Nowa Częstochowa. Od tego momentu istniały dwa konkurencyjne miasta: królewskie – Stara Częstochowa oraz klasztorne – Nowa Częstochowa.
23 lipca 1760 r. wybuchł jeden z największych pożarów w dziejach Starej Częstochowy. Najbardziej ucierpiała wówczas zabudowa w Rynku, na którym spaliło się aż 50 domostw. Liczba ta ujawnia bardzo gęstą zabudowę centrum miasta, gdzie były usytuowane cztery kamienice, w tym jedna o dwóch piętrach. Zagorzał także kościół św. Zygmunta z wieżą „pobitą blachą, dzwonami i zegarem”, pół ratusza z więzieniem górnym i dolnym oraz 14 jatek rzeźniczych.
23 lipca 1760 r. wybuchł jeden z największych pożarów w dziejach Starej Częstochowy. Najbardziej ucierpiała wówczas zabudowa w Rynku, na którym spaliło się aż 50 domostw. Liczba ta ujawnia bardzo gęstą zabudowę centrum miasta, gdzie były usytuowane cztery kamienice, w tym jedna o dwóch piętrach. Zagorzał także kościół św. Zygmunta z wieżą „pobitą blachą, dzwonami i zegarem”, pół ratusza z więzieniem górnym i dolnym oraz 14 jatek rzeźniczych. Wielkie straty odnotowano również przy ulicy Garncarskiej, gdzie spaliły się dwa domy wójtowskie i szlacheckie. Przy ulicy Targowej ogniowi uległy stajnia wjezdna i wypełniony zbożem spichlerz. Kilka domów spłonęło przy ulicach Nadrzecznej i Kościelnej. Rejestr uzupełnia wzmianka o spaleniu się dwóch browarów i aż dziesięciu gorzelni wraz z całym wyposażeniem, a także murowanego budynku szkoły parafialnej. Lustracja dóbr królewskich z roku 1765 ukazała jednak, że miasto w pełni przywrócono do poprzedniego stanu.
9 września 1770 r. Częstochowa i Forteca Jasnogórska zostały zajęte przez liczące 2150 ludzi siły konfederatów barskich, dowodzone przez Kazimierza Pułaskiego.
9 września 1770 r. Częstochowa i Forteca Jasnogórska zostały zajęte przez liczące 2150 ludzi siły konfederatów barskich, dowodzone przez Kazimierza Pułaskiego. Rozpoczęło to trwający do 18 sierpnia 1772 r. okres walk konfederackich w rejonie miasta i daleko poza nim. Wojska Pułaskiego wyruszały z Częstochowy pod Warszawę i Kraków. Twierdzę Jasna Góra kilkakrotnie bezskutecznie próbował opanować rosyjski oficer Iwan Drewicz. Najsilniejszy szturm miał miejsce z 9 na 10 stycznia w nocy. Poległo wówczas wiele osób spośród okolicznej ludności cywilnej, którą Rosjanie pędzili przed sobą jako żywe tarcze.
14 i 15 lutego 1792 r. w Starej Częstochowie odbył się sejmik - miejscem obrad był kościół farny, czyli kościół pw. św. Zygmunta. W celu pozyskania szlachty dla Ustawy Rządowej, na teren powiatów lelowskiego i ksiąskiego przybył poseł krakowski Stanisław Sołtyk. Okoliczna szlachta przyjęła i podziękowała za Konstytucję 3 Maja.
14 i 15 lutego 1792 r. w Starej Częstochowie odbył się sejmik - miejscem obrad był kościół farny, czyli kościół pw. św. Zygmunta. W celu pozyskania szlachty dla Ustawy Rządowej, na teren powiatów lelowskiego i ksiąskiego przybył poseł krakowski Stanisław Sołtyk. Okoliczna szlachta przyjęła i podziękowała za Konstytucję 3 Maja. Zamieściła przy tym wypis z laudum o gotowości obrony nowego ustroju i zaręczeniu go życiem, majątkiem i orężem: „Hasłem kochających Ojczyznę obywatelów, utrzymanie Konstytucji życiem i majątkiem niech będzie”. Wybór Częstochowy na miejsce obrad sejmiku był dla miasta dużym wyróżnieniem. Świadczył o jego rozwoju ekonomicznym, a co za tym idzie, wzroście jego znaczenia na terenie powiatu.
28 lutego 1793 r. do Starej Częstochowy wszedł oddział pruski w sile ok. 3000 ludzi, dowodzony przez płk. Wartenberga. Natomiast wojsko polskie, tworzące garnizon twierdzy jasnogórskiej, pod dowództwem mjr. Mariana Wierzbowskiego, wyszło z niej 7 marca 1793 r., udając się do Krakowa. W imieniu króla Fryderyka Wilhelma II twierdzę przejął gen. Karol Filip von Pollitiz, wprowadzając do niej garnizon pruski. Mieszkańcy Starej Częstochowy i okolic znaleźli się poza granicami Polski, w prowincji Prusy Południowe.
28 lutego 1793 r. do Starej Częstochowy wszedł oddział pruski w sile ok. 3000 ludzi, dowodzony przez płk. Wartenberga. Natomiast wojsko polskie, tworzące garnizon twierdzy jasnogórskiej, pod dowództwem mjr. Mariana Wierzbowskiego, wyszło z niej 7 marca 1793 r., udając się do Krakowa. W imieniu króla Fryderyka Wilhelma II twierdzę przejął gen. Karol Filip von Pollitiz, wprowadzając do niej garnizon pruski. Mieszkańcy Starej Częstochowy i okolic znaleźli się poza granicami Polski, w prowincji Prusy Południowe. Tymczasem Prusy, które wraz z Austrią i Rosją dokonały w 1795 r. trzeciego rozbioru Polski, trzy lata później, za sprawą ministra Otto Karla von Vossa, utworzyły z województw kaliskiego i sieradzkiego oddzielny departament kaliski. Został on podzielony na jedenaście obwodów (powiatów). Stolica jednego z nich miała mieścić się w Częstochowie. Tym samym powołano do życia powiat częstochowski.
Pod wpływem prezesa Komisji Województwa Kaliskiego Radoszewskiego, Starą i Nową Częstochowę połączono prostą ulicą, której pierwsze próby wytyczenia miały miejsce już w 1818 r. Ulicę nazwano ul. Panny Maryi. W trakcie prac przeniesiono cmentarz sprzed kościoła św. Zygmunta, Stary Ratusz i kilka budowli prywatnych. Właściciele prywatnych posesji otrzymali odszkodowania za usunięte budynki.
Pod wpływem prezesa Komisji Województwa Kaliskiego Radoszewskiego, Starą i Nową Częstochowę połączono prostą ulicą, której pierwsze próby wytyczenia miały miejsce już w 1818 r. Ulicę nazwano ul. Panny Maryi. W trakcie prac przeniesiono cmentarz sprzed kościoła św. Zygmunta, Stary Ratusz i kilka budowli prywatnych. Właściciele prywatnych posesji otrzymali odszkodowania za usunięte budynki
Ratusz wzniesiono w latach 1826–1834 przy placu św. Jakuba (obecnie plac Biegańskiego). Gmach w stylu późnoklasycystycznym zaprojektowany został przez Franciszka Reinsteina. W 1836 r. bryłę budynku powiększono w kierunku południowym. W 1841 r. ratusz ogrodzono parkanem ze sztachet na podmurówce. W 1856 r. dobudowano od frontu żelazny balkon. Na parterze znajdowały się biura Magistratu Częstochowy, na piętrze mieszkanie prezydenta miasta oraz lokale zamieszkane przez urzędników.
Ratusz wzniesiono w latach 1826–1834 przy placu św. Jakuba (obecnie plac Biegańskiego). Gmach w stylu późnoklasycystycznym zaprojektowany został przez Franciszka Reinsteina. W 1836 r. bryłę budynku powiększono w kierunku południowym. W 1841 r. ratusz ogrodzono parkanem ze sztachet na podmurówce. W 1856 r. dobudowano od frontu żelazny balkon. Na parterze znajdowały się biura Magistratu Częstochowy, na piętrze mieszkanie prezydenta miasta oraz lokale zamieszkane przez urzędników. Ratusz otoczony był dużym ogrodem z podwórzem. W 1972 r. na wieży zamieszczono zegar (z tarczami z trzech stron). W okresie od 1836 do 1963 r. budynek był siedzibą władz miasta. W latach 50. i 60. XX wieku znajdowały się tu prezydium i wydziały Miejskiej Rady Narodowej. W latach 1965–1966 dokonano adaptacji budynku i w roku 1967 przekazano go Muzeum Okręgowemu. Obecnie funkcjonuje tu Muzeum Częstochowskie. W latach 2004–2006 przeprowadzono remont generalny ratusza – przebudowano wnętrza, podwyższono wieżę o taras widokowy. W piwnicach znajduje się restauracja.
W roku 1826 zakończono trwający od 1823 r. proces połączenia dwóch organizmów miejskich – osady przyklasztornej Nowa Częstochowa (Częstochówka) i Starej Częstochowy (Częstochowy). Postanowieniem Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego, 19 sierpnia 1826 r. zostały nadane prawa i przywileje przysługujące miastu wojewódzkiemu. Na czele Częstochowy postawiono prezydenta, który posiadał kompetencje szersze niż dotychczasowy burmistrz.
W roku 1826 zakończono trwający od 1823 r. proces połączenia dwóch organizmów miejskich – osady przyklasztornej Nowa Częstochowa (Częstochówka) i Starej Częstochowy (Częstochowy). Postanowieniem Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego, 19 sierpnia 1826 r. zostały nadane prawa i przywileje przysługujące miastu wojewódzkiemu. Na czele Częstochowy postawiono prezydenta, który posiadał kompetencje szersze niż dotychczasowy burmistrz. Pierwszym prezydentem miasta został Józef Gąsiorowski. Zespolenie Nowej i Starej Częstochowy miało znaczenie nie tylko administracyjne, ale także gospodarcze. Stworzony został nowy układ rozwoju przestrzennego miasta; wytyczono nowe ulice – Panny Maryi (obecnie Aleja Najświętszej Maryi Panny), św. Barbary oraz trzy place – jasnogórski, św. Jakuba (obecnie pl. Biegańskiego) i Nowy Rynek (dziś pl. Daszyńskiego). Przy placu św. Jakuba wzniesiono ratusz – siedzibę władz miejskich.
Wybudowany w latach 1835–1838 przy II Alei 17, według projektu Henryka Marconiego. Zarządzał nim bezpośrednio lekarz szpitala. W czasie I wojny światowej szpital określany był jako chirurgiczny, posiadał 78 łóżek. W 1931 r. przeprowadzono gruntowny remont. W roku 1933 ordynatorem szpitala chirurgicznego został dr Alfred Franke. W 1935 r. szpital posiadał 102 łóżka. We wrześniu 1939 r. w jego budynku umieszczono rannych jeńców polskich.
Wybudowany w latach 1835–1838 przy II Alei 17, według projektu Henryka Marconiego. Zarządzał nim bezpośrednio lekarz szpitala. W czasie I wojny światowej szpital określany był jako chirurgiczny, posiadał 78 łóżek. W 1931 r. przeprowadzono gruntowny remont. W roku 1933 ordynatorem szpitala chirurgicznego został dr Alfred Franke. W 1935 r. szpital posiadał 102 łóżka. We wrześniu 1939 r. w jego budynku umieszczono rannych jeńców polskich, a w roku 1940 uruchomiono zakład kąpielowo-dezynfekcyjny. Po wojnie funkcjonował tam oddział wewnętrzny z pododdziałem dziecięcym Publicznego Miejskiego Szpitala Powszechnego, wkrótce jednak uznano, że gmach nie nadaje się na cele szpitalne. W budynku miała siedzibę Dyrekcja Kopalnictwa Rud Żelaza i laboratorium, w latach 1950–1957 Hurtownia Farmaceutyczna, a od 1957 r. - biura Oddziału Katowickiego Zarządu Aptek. W roku 1966 podjęto decyzję o wyburzeniu gmachu, co zostało wykonane dwa lata później.
W 1846 r. do Częstochowy doprowadzono Drogę Żelazną Warszawsko-Wiedeńską. Pierwszy przejazd pociągu nastąpił 17 listopada; pociąg był dwuwagonowy, pierwszą klasę oznaczono kolorem żółtym, drugą klasę – zielonym. W uroczystościach z tej okazji wziął udział namiestnik Królestwa Polskiego, książę Iwan Paskiewicz oraz biskup diecezji kujawsko-kaliskiej, ks. Walenty Bończa Tomaszewski.
W 1846 r. do Częstochowy doprowadzono Drogę Żelazną Warszawsko-Wiedeńską. Pierwszy przejazd pociągu nastąpił 17 listopada; pociąg był dwuwagonowy, pierwszą klasę oznaczono kolorem żółtym, drugą klasę – zielonym. W uroczystościach z tej okazji wziął udział namiestnik Królestwa Polskiego, książę Iwan Paskiewicz oraz biskup diecezji kujawsko-kaliskiej, ks. Walenty Bończa Tomaszewski. W ten sposób zakończyła się budowa odcinka Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej: Warszawa – Skierniewice – Koluszki – Piotrków – Radomsko – Częstochowa. Trasę obsługiwały dwa pociągi, pokonując ją w dziesięć i pół godziny. Wyjeżdżały z Warszawy i Częstochowy równocześnie o godz. 9.00 rano, a dojeżdżały do celu o godz. 6.30 wieczorem. W latach 1845–1846 przy ulicy Kolejowej (obecnie Piłsudskiego) wzniesiono dworzec kolejowy. Autorem projektu architektonicznego był Henryk Marconi. Kolej wydatnie przyczyniła się do rozwoju miasta.
Pierwszy zakład przemysłu papierniczego w Częstochowie powstał w 1872 r. - była to fabryka papieru i młyny Karola Ginsberga i Berka Kohna.
Pierwszy zakład przemysłu papierniczego w Częstochowie powstał w 1872 r. - była to fabryka papieru i młyny Karola Ginsberga i Berka Kohna. Częstochowska papiernia została założona przy istniejącym już młynie Kohna nad rzeką Wartą, przy ul. Targowej 134, w niewielkiej odległości od dworca kolejowego. Początkowo występowała pod firmą „Młyny Amerykańskie i Fabryka Papieru K. Ginsberg i Kohn”, a w końcu XIX w. przyjęła nazwę: „Fabryka Papieru, Tektur i Młyny Walcowe”. W skład przedsiębiorstwa wchodziły więc dwa zakłady: papiernia i młyn. Fabryka Papieru Ginsberga i Kohna należała do najstarszych zakładów przemysłowych w Częstochowie. Była jedną z większych tego rodzaju fabryk w Królestwie Polskim. Według danych za rok 1885 zatrudniała 214 robotników (stałych i sezonowych).
Pierwszy biskup utworzonej w roku 1925 diecezji częstochowskiej, ks. Teodor Kubina pochodził z Górnego Śląska. Urodził się w 1880 r. w Świętochłowicach.
Pierwszy biskup utworzonej w roku 1925 diecezji częstochowskiej, ks. Teodor Kubina pochodził z Górnego Śląska. Urodził się w 1880 r. w Świętochłowicach. W 1906 r. otrzymał święcenia kapłańskie, pracował jako wikariusz w Mikołowie, Królewskiej Hucie (dziś Chorzów) i w Berlinie. Został pierwszym polskim proboszczem parafii pw. NMP w Katowicach. 14 grudnia 1925 r. został pierwszym ordynariuszem diecezji częstochowskiej; 2 lutego 1926 r. otrzymał sakrę biskupią. Do roku 1939 zorganizował 7 diecezjalnych kongresów eucharystycznych, powołał do życia seminarium duchowne oraz wiele stowarzyszeń katolickich (w tym Akcję Katolicką). Z racji działalności na rzecz robotników był posądzany o nadmierny radykalizm społeczny. Wizytował ogniska polonijne. Po wybuchu wojny w 1939 r. odważnie występował przeciwko niemieckim władzom okupacyjnym, organizował pomoc dla wysiedlonych, utrzymywał kontakty z Delegaturą Rządu Emigracyjnego na Kraj. W 1946 r. potępił pogrom Żydów w Kielcach. Zmarł 13 lutego 1951 r. w Częstochowie. Jego grobowiec znajduje się w archikatedrze częstochowskiej.
Z końcem XIX w. powstała organizacja Częstochowskich Towarzyszy - struktura kolarska wzorowana na Warszawskim Towarzystwie Cyklistów, protoplaście stowarzyszeń motocyklowych. Od 1900 r. działania „towarzyszy” kontynuowało Częstochowskie Towarzystwo Cyklistów, a od roku 1902 - Częstochowskie Towarzystwo Cyklistów i Motocyklistów (CTCiM).
Z końcem XIX w. powstała organizacja Częstochowskich Towarzyszy - struktura kolarska wzorowana na Warszawskim Towarzystwie Cyklistów, protoplaście stowarzyszeń motocyklowych. Od 1900 r. działania „towarzyszy” kontynuowało Częstochowskie Towarzystwo Cyklistów, a od roku 1902 - Częstochowskie Towarzystwo Cyklistów i Motocyklistów (CTCiM). Założycielami CTCiM byli: Stanisław Czerwiński, Marian Puchalski, Marta Puchalska, Stefan Sikorski, Adolf Kleindienst i Piotr Wiśniewski. Po II wojnie światowej Towarzystwo zostało reaktywowane, kładąc podwaliny pod powstanie klubu żużlowego Włókniarz. W czerwcu 1946 r. było organizatorem wyścigów kolarskich na bieżni stadionu w III Alei (na terenach dzisiejszych pawilonów Miejskiej Galerii Sztuki). Z uwagi na małą liczbę zawodników postanowiono, że zaprezentują się motocykliści. Rozegrano wyścigi kwalifikacyjne, a w finale wystartowali: Stefan Sejfried i Waldemar Miechowski.
W latach 1896–1902 Towarzystwo Zakładów Metalowych Bernarda Hantkego wybudowało Hutę „Częstochowa” w Rakowie k. Częstochowy. Zakład dysponował oddziałem wielkopiecowym, stalownią i walcownią. W latach 1928–1930 dokonano modernizacji przedsiębiorstwa. W czasie okupacji niemieckiej produkcja Huty służyła celom wojskowym; wykorzystywano pracę Żydów z częstochowskiego getta.
W latach 1896–1902 Towarzystwo Zakładów Metalowych Bernarda Hantkego wybudowało Hutę „Częstochowa” w Rakowie k. Częstochowy. Zakład dysponował oddziałem wielkopiecowym, stalownią i walcownią. W latach 1928–1930 dokonano modernizacji przedsiębiorstwa. W czasie okupacji niemieckiej produkcja Huty służyła celom wojskowym; wykorzystywano pracę Żydów z częstochowskiego getta. W 1946 r. Huta „Częstochowa” przeszła na własność państwa. Na początku lat 50. XX w. rozbudowano ją: powstały m.in. wielkie piece, nowa stalownia, później walcownia rur i koksownia. Przy Hucie działały: szkoła zawodowa, przychodnia, dom kultury, Robotniczy Klub Sportowy „Raków”; do zakładu należały ośrodki wypoczynkowe w Łebie i Sianożętach. W latach 80. XX w. Huta zatrudniała ponad 13 tysięcy pracowników. W 1998 r. zakład został przekształcony w Spółkę Akcyjną. W 2019 r. przedsiębiorstwo wydzierżawiono i przekazano spółce Sunningwell International Polska.
Związki pisarza z Częstochową datują się od końca XIX w. W liście z 14 grudnia 1898 r. pisarz dziękował przeorowi Jasnej Góry o. Euzebiuszowi Rejmanowi za ofiarowaną mu kulę szwedzką z czasów oblężenia klasztoru. Sienkiewicz stał na czele komitetu, który powierzył Piusowi Welońskiemu wykonanie rzeźb Drogi Krzyżowej na Jasnej Górze. W roku 1900 paulini przyznali pisarzowi honorowy tytuł współbrata, wpisując go do księgi najdostojniejszych.
Związki pisarza z Częstochową datują się od końca XIX w. W liście z 14 grudnia 1898 r. pisarz dziękował przeorowi Jasnej Góry o. Euzebiuszowi Rejmanowi za ofiarowaną mu kulę szwedzką z czasów oblężenia klasztoru. Sienkiewicz stał na czele komitetu, który powierzył Piusowi Welońskiemu wykonanie rzeźb Drogi Krzyżowej na Jasnej Górze. W roku 1900 paulini przyznali pisarzowi honorowy tytuł współbrata, wpisując go do księgi najdostojniejszych. 8 grudnia 1903 r. Sienkiewicz przybył do Częstochowy w ramach tzw. Kasy Literackiej organizującej cykl prelekcji na rzecz ofiar powodzi; w miejscowym teatrze zaprezentował nowelę „Dwie łąki”. 9 grudnia 1903 r. zwiedził sanktuarium jasnogórskie, uwieczniając się w „Pamiętniku wpisów zwiedzających skarbiec”. Ponownie odwiedził Częstochowę w roku 1914, wygłaszając odczyt na rzecz powodzian w sali Straży Ogniowej Ochotniczej. W 1915 r. „Goniec Częstochowski” wydrukował otrzymany od pisarza tekst odezwy zatytułowanej „Do ludów ucywilizowanych”. W maju tegoż roku Sienkiewicz przesłał z Vevey na ręce dr. Władysława Biegańskiego 10 tys. marek dla kuchni Doraźnej Pomocy. Trzy dni po śmierci pisarza, 18 listopada 1916 r. odbyło się specjalne posiedzenie Rady Miejskiej w Częstochowie; aleję między parkiem im. Staszica i parkiem 3 Maja nazwano wówczas aleją Sienkiewicza.
Wzniesiona w roku 1899 (obecnie przy ul. Wilsona 16), według projektu Gustawa Landaua-Guttentegera. Była prywatną własnością grupy zamożnych Żydów częstochowskich o poglądach postępowych. Reprezentowała typ synagogi reformowanej, dlatego nie korzystali z niej tradycjonaliści ani chasydzi. Zbyt obszerna i kosztowna, nigdy nie doczekała się końca realizacji i wciąż dotykały ją poważne problemy finansowe.
Wzniesiona w roku 1899 (obecnie przy ul. Wilsona 16), według projektu Gustawa Landaua-Guttentegera. Była prywatną własnością grupy zamożnych Żydów częstochowskich o poglądach postępowych. Reprezentowała typ synagogi reformowanej, dlatego nie korzystali z niej tradycjonaliści ani chasydzi. Zbyt obszerna i kosztowna, nigdy nie doczekała się końca realizacji i wciąż dotykały ją poważne problemy finansowe. Nie miała własnego rabina. Jej pierwszym kantorem i kaznodzieją był Abraham Ber Birnbaum, zastąpiony w 1914 r. przez Abrama Fiszela. Od 1929 r. kaznodzieją był Joachim Wilhelm Hirschberg, który w 1937 r. otworzył przy synagodze Instytut Judaistyczny, mający jednak charakter uniwersytetu ludowego. W wieczór Bożego Narodzenia, 25 grudnia 1939 r. synagoga została podpalona przez Niemców, a następnie kompletnie ograbiona. W roku 1955 społeczność żydowska przekazała budynek miastu na potrzeby kulturalne. Przebudowano go na Filharmonię Częstochowską. Fot. Muzeum Częstochowskie.
Inicjatorem budowy kościoła (późniejszej katedry i archikatedry) pod wezwaniem św. Rodziny był ks. Sylwester Baranowicz. Projekt świątyni wykonał w 1900 r. warszawski budowniczy Konstanty Wojciechowski.
Inicjatorem budowy kościoła (późniejszej katedry i archikatedry) pod wezwaniem św. Rodziny był ks. Sylwester Baranowicz. Projekt świątyni wykonał w 1900 r. warszawski budowniczy Konstanty Wojciechowski. 26 października 1901 r. ks. prałat Konstanty Waberski i Ludwik Jung zwieźli pierwszą taczkę kamieni na fundamenty. 7 września 1902 r. wmurowano kamień węgielny. Do roku 1907 wzniesiono mury świątyni i przykryto ją dachem. Od tego roku budowę kościoła prowadził ks. Marian Fulman (późniejszy biskup lubelski). 8 grudnia 1908 r. we wznoszonym kościele odprawiono pierwszą mszę. Jednak dopiero w końcu 1927 r. sfinalizowano prace zewnętrzne przy katedrze. Pozostawiono ją bez wież. Dobudowano je (według innego projektu niż ten z 1900 r.) dopiero w roku 1997. W 2019 r. rozpoczęto przebudowę schodów przy głównym wejściu do archikatedry. Fot. Muzeum Częstochowskie
Wzniesiony w 1903 r. przy obecnej ul. Boya-Żeleńskiego 3/5. Funkcjonował jako dworzec Częstochowa I Kolei Herby-Częstochowa. Tu rozpoczynała się główna linia kolejowa tzw. kolei herbskiej.
Wzniesiony w 1903 r. przy obecnej ul. Boya-Żeleńskiego 3/5. Funkcjonował jako dworzec Częstochowa I Kolei Herby-Częstochowa. Tu rozpoczynała się główna linia kolejowa tzw. kolei herbskiej. W roku 1911, po wybudowaniu kolei Herby-Kielce, dworzec ten utracił znaczenie. Do 1914 r. w budynku dworcowym działało rosyjskie gimnazjum kolejowe. W 1914 r., po wkroczeniu wojsk niemieckich do Częstochowy, utworzono tu wojskowy szpital polowy nr 2; działał on do 1915 r. Później w budynku dawnego dworca zamieszkiwali pracownicy kolei. Jeszcze przed rokiem 1918 urządzono tu miejski oddział dezynfekcyjny. Dawny dworzec służył następnie jako pawilon biurowy Polskich Kolei Państwowych. Budynek zachował się do dziś; kilkakrotnie dokonywano przebudowy jego bryły głównej, dlatego nie przypomina swym wyglądem pierwotnie stojącego tu gmachu. Fot. Muzeum Częstochowskie
Gazeta informacyjna, wydawana od roku 1907 przez Franciszka Dionizego Wilkoszewskiego, kontynuowała tradycje swych poprzedników: „Wiadomości Częstochowskich”, „Dziennika Częstochowskiego” i „Gazety Częstochowskiej”. Informacje z kraju i ze świata czerpano z gazet warszawskich; zaletą dziennika była dokładna i rzetelna kronika lokalna.
Gazeta informacyjna, wydawana od roku 1907 przez Franciszka Dionizego Wilkoszewskiego, kontynuowała tradycje swych poprzedników: „Wiadomości Częstochowskich”, „Dziennika Częstochowskiego” i „Gazety Częstochowskiej”. Informacje z kraju i ze świata czerpano z gazet warszawskich; zaletą dziennika była dokładna i rzetelna kronika lokalna. „Goniec Częstochowski” ukazywał się także w czasie okupacji niemieckiej 1914–1918. Politycznie gazeta reprezentowała opcję narodową i katolicką. Na jej łamach starano się pobudzać świadomość narodową Polaków, wykorzystując do tego celu rocznice narodowe i święta kościelne. Wydawanie pisma kontynuowano w II Rzeczypospolitej. Nakład wahał się w granicach 6–8 tys. egzemplarzy. Ostatni numer „Gońca” ukazał się 2 września 1939 r. Na początku okupacji Niemcy wydawali w Częstochowie pismo w języku polskim i niemieckim, nawiązujące tytułem do przedwojennego „Gońca”. Ukazywało się do 3 listopada 1939 r.
Plac w centrum Częstochowy, ograniczony od wschodu kościołem parafialnym św. Zygmunta. Pierzeja południowa i północna zabudowane są kamienicami z przełomu XIX i XX w. Pierwotnie teren ten zajmował cmentarz, powiększony w 1643 r., a zlikwidowany w roku 1826. W jego miejscu wytyczono plac targowy zwany Nowym Rynkiem.
Plac w centrum Częstochowy, ograniczony od wschodu kościołem parafialnym św. Zygmunta. Pierzeja południowa i północna zabudowane są kamienicami z przełomu XIX i XX w. Pierwotnie teren ten zajmował cmentarz, powiększony w 1643 r., a zlikwidowany w roku 1826. W jego miejscu wytyczono plac targowy zwany Nowym Rynkiem. Handlowano tam wyłącznie produktami spożywczymi. W 1917 r. Magistrat Częstochowy zdecydował, że handel może odbywać się w odległości 50 m od kościoła św. Zygmunta. W 1929 r. Nowy Rynek przemianowano na plac Waleriana Łukasińskiego. Rok później na placu zbudowano szalet publiczny, posadzono też krzewy i kwiaty. W 1934 r. targowisko przeniesiono na Zawodzie. Od roku 1932 plac nosił imię Ignacego Daszyńskiego. W latach 1941–1942, podczas okupacji niemieckiej, teren ten znajdował się na obszarze getta i funkcjonował pod nazwą Ostring. W latach 1952–1990 plac nosił imię Marcelego Nowotki, później przywrócono imię poprzedniego patrona. W 1946 r. na placu wzniesiono Pomnik Zwycięstwa Armii Radzieckiej – w 1990 r. został on usunięty. W roku 2013 teren przebudowano i wprowadzono nową organizację ruchu. Na placu odsłonięto monument papieża Jana Pawła II.
Była to ogólnokrajowa wystawa zorganizowana w parku podjasnogórskim (od 1916 r. noszącym imię Stanisława Staszica) i na terenach przyległych. Uczestniczyło w niej około 660 wystawców (polskich i czeskich), a zwiedziło ją blisko 500 tysięcy osób.
Była to ogólnokrajowa wystawa zorganizowana w parku podjasnogórskim (od 1916 r. noszącym imię Stanisława Staszica) i na terenach przyległych. Uczestniczyło w niej około 660 wystawców (polskich i czeskich), a zwiedziło ją blisko 500 tysięcy osób. Funkcjonował tu teatr Marii Przybyłko-Potockiej oraz kino braci Krzemińskich. Tereny zielone, na których odbywała się wystawa, zostały zaprojektowane przez architekta Franciszka Szaniora. Według projektów znanych architektów polskich powstały liczne pawilony; niektóre pozostały do dnia dzisiejszego: dawne obserwatorium astronomiczne (obecnie Multicentrum „Zodiak” Muzeum Częstochowskiego), Muzeum Higieniczne (aktualnie Pawilon Wystawowy Muzeum Częstochowskiego), zagroda włościańska (także funkcjonująca obecnie jako obiekt Muzeum Częstochowskiego), modrzewiowa altana (wykorzystywana w przeszłości i współcześnie m.in. do organizacji plenerowych koncertów). W pawilonie „Sztuka” zgromadzono 155 prac z dziedziny architektury, malarstwa, rzeźby i grafiki - autorstwa znanych polskich artystów. Z okazji Wystawy Przemysłu i Rolnictwa przygotowano katalog firm, serię kart pocztowych, metalowych znaczków oraz szereg innych pamiątek. Fot. Muzeum Częstochowskie
Otwarty w 1913 r. w czterech salach domu Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego przy ul. Teatralnej 11 (obecnie al. Kościuszki 2/4). Twórcą Salonu był Kazimierz Reklewski, miłośnik sztuk pięknych i kolekcjoner, przy współpracy artysty rzeźbiarza Stanisława Chrzanowskiego i Feliksa Gajzlera. Na pokaz złożyły się prace wielu artystów.
Otwarty w 1913 r. w czterech salach domu Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego przy ul. Teatralnej 11 (obecnie al. Kościuszki 2/4). Twórcą Salonu był Kazimierz Reklewski, miłośnik sztuk pięknych i kolekcjoner, przy współpracy artysty rzeźbiarza Stanisława Chrzanowskiego i Feliksa Gajzlera. Na pokaz złożyły się prace artystów: Teodora Axentowicza, Olgi Boznańskiej, Juliana Fałata, Stefana Filipkiewicza, Władysława Jarockiego, Józefa Mehoffera, Henryka Szczyglińskiego, Jana Stanisławskiego, Xawerego Dunikowskiego, Władysława Rudlickiego, Stanisława Chrzanowskiego, Władysława Skoczylasa, Leona Wyczółkowskiego, Jacka Malczewskiego, Wojciecha i Jerzego Kossaków, Edwarda Trojanowskiego i Feliksa Jabłczyńskiego. Ekspozycję przyjęto z dużym uznaniem. Bardzo pochlebnie pisano o niej w „Tygodniku Ilustrowanym”; dużo uwagi kolejnym wystawom poświęcała miejscowa prasa. Działalność Salonu przerwał wybuch I wojny światowej.
W nocy z 29 na 30 lipca 1914 r. nad Częstochową pojawił się niemiecki sterowiec rozpoznawczy, który, po wykonaniu szeregu manewrów nad rejonem dzisiejszego Starego Rynku, zawisł nad kościołem św. Zygmunta, pozostając nad nim do północy. Pojawienie się sterowca, wówczas wielkiej nowinki technologicznej, było obserwowane z ogromnym zainteresowaniem przez mieszkańców miasta, wychodzących właśnie z teatru w I Alei.
W nocy z 29 na 30 lipca 1914 r. nad Częstochową pojawił się niemiecki sterowiec rozpoznawczy, który, po wykonaniu szeregu manewrów nad rejonem dzisiejszego Starego Rynku, zawisł nad kościołem św. Zygmunta, pozostając nad nim do północy. Pojawienie się sterowca, wówczas wielkiej nowinki technologicznej, było obserwowane z ogromnym zainteresowaniem przez mieszkańców miasta, wychodzących właśnie z teatru w I Alei. Niemiecki sterowiec dysponował oświetleniem, więc łatwo można było śledzić zmiany wysokości i zataczane nad rejonem Starej Częstochowy okręgi. Wykonanie przez Niemców tak otwarcie lotu zwiadowczego nad leżące w zaborze rosyjskim miasto zapowiadało niedaleki już wybuch I wojny światowej. („Goniec Częstochowski” nr 206 z 30 lipca 1914 r.)
Złoża rudy żelaza od wieków były naturalnym bogactwem ziemi częstochowskiej. Leżały na obszarze obejmującym przestrzeń 1200 km². Począwszy od XIV w. tutejsza ruda była pozyskiwana z płytko zalegających pokładów. Na ponad stukilometrowym pasie w okolicach Częstochowy duże jej skupiska znajdowały się na powierzchni lub tuż pod warstwą gleby, sięgały do 20–25 m. Dopiero w końcu XIX w. pojawiły się maszyny i pompy parowe, a później silniki spalinowe i elektryczne.
Złoża rudy żelaza od wieków były naturalnym bogactwem ziemi częstochowskiej. Leżały na obszarze obejmującym przestrzeń 1200 km². Począwszy od XIV w. tutejsza ruda była pozyskiwana z płytko zalegających pokładów. Na ponad stukilometrowym pasie w okolicach Częstochowy duże jej skupiska znajdowały się na powierzchni lub tuż pod warstwą gleby, sięgały do 20–25 m. Dopiero w końcu XIX w. pojawiły się maszyny i pompy parowe, a później silniki spalinowe i elektryczne. Przed rokiem 1914 Częstochowski Okręg Przemysłowy był największym rejonem górnictwa rud żelaza na ziemiach polskich. W dwudziestoleciu międzywojennym, poza latami 1930–1935, wydobycie nadal wzrastało; w 1938 r. w 22 kopalniach wydobywano 85% rud żelaza w Polsce. W czasie okupacji niemieckiej czynnych było 26 kopalń. W latach 1947–1964 w okręgu częstochowskim wybudowano 23 nowe kopalnie. W latach 60. XX w. w górnictwie zatrudnionych było nawet 18 tysięcy ludzi, wydobywana tu ruda stanowiła 82% wydobycia krajowego. Przyczyną podjęcia decyzji o ograniczeniu nakładów inwestycyjnych dla kopalnictwa rud w latach 1966–1970, a następnie o ich szybkim zamykaniu, były wysokie koszty produkcyjne oraz przewidywane straty podczas produkcji w odniesieniu do obowiązujących cen rudy.
7 sierpnia 1914 r., wieczorem, w pobliżu klasztoru jasnogórskiego doszło do przypadkowej strzelaniny pomiędzy żołnierzami niemieckimi, którzy stacjonowali na terenie przyklasztornym, a oficerami posiadającymi kwaterę przy ul. 7 Kamienic 31.
7 sierpnia 1914 r., wieczorem, w pobliżu klasztoru jasnogórskiego doszło do przypadkowej strzelaniny pomiędzy żołnierzami niemieckimi, którzy stacjonowali na terenie przyklasztornym, a oficerami posiadającymi kwaterę przy ul. 7 Kamienic 31. W wyniku wymiany ognia zginęło kilku żołnierzy. W trakcie tych wydarzeń zamordowani przez Niemców zostali: Bolesław Sakowski, właściciel kamienicy przy ul. 7 Kamienic 31, dwóch mieszkańców tego domu: Kajetan Trojanowski i Piotr Tyszkiewicz oraz Jan Zamusiak. Z domów przy ul. 7 Kamienic wypędzono wszystkich mieszkańców; żołnierze plądrowali mieszkania, dopuszczali się grabieży i dewastacji. Spalono cztery drewniane domy na zapleczu ulicy. Pomimo interwencji rodzin zamordowanych osób, władze niemieckie nie wszczęły jakiegokolwiek dochodzenia. Zezwolono jedynie na ekshumację zwłok. 12 sierpnia ofiary pochowano na cmentarzu św. Rocha. Fot. Muzeum Częstochowskie.
Pochód narodowy wyruszył z Nowego Rynku (obecnie plac Biegańskiego). Na czele szedł chorąży ze sztandarem, za nim dzieci ze szkół początkowych ze swoimi nauczycielami, uczennice i uczniowie szkół średnich. Dalej kroczyły: Rada Opiekuńcza Miasta Częstochowy, sztab Ochotniczej Straży Ogniowej, Liga Kobiet Pogotowia Wojennego, przedstawiciele instytucji naukowych, społecznych, organizacji sportowych, cechy rzemieślnicze i strażacy.
Pochód narodowy wyruszył z Nowego Rynku (obecnie plac Biegańskiego). Na czele szedł chorąży ze sztandarem, za nim dzieci ze szkół początkowych ze swoimi nauczycielami, uczennice i uczniowie szkół średnich. Dalej kroczyły: Rada Opiekuńcza Miasta Częstochowy, sztab Ochotniczej Straży Ogniowej, Liga Kobiet Pogotowia Wojennego, przedstawiciele instytucji naukowych, społecznych, organizacji sportowych, cechy rzemieślnicze i strażacy. W starym parku (obecnie park 3 Maja) zasadzono pamiątkowe drzewko - Dąb Wolności. Muzyczną oprawą uroczystości zajęły się chóry i orkiestry: Szkoły Muzycznej Ludwika Wawrzynowicza, I Polskiego Gimnazjum Gustawa Kośmińskiego, Gimnazjum Męskiego Towarzystwa Opieki Społecznej W. Płodowskiego, Gimnazjum Męskiego Wincentego Szudejki oraz Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia”. Odbyły się nabożeństwa: na Jasnej Górze, w kościele św. Zygmunta, w kościele ewangelickim i w synagodze.
W końcu kwietnia 1916 r. urzędujące w Częstochowie władze niemieckie udzieliły zgody na przeprowadzenie uroczystych obchodów 125. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Domy znajdujące się na trasie pochodu z Nowego Rynku (obecnie pl. Daszyńskiego) pod Jasną Górę przystrojone były biało-czerwonymi flagami, wizerunkami białych orłów oraz emblematami patriotycznymi. W wielotysięcznym marszu uczestniczyli strażacy, członkowie różnych stowarzyszeń społecznych, związków, cechów rzemieślniczych, uczniowie, duchowieństwo.
W końcu kwietnia 1916 r. urzędujące w Częstochowie władze niemieckie udzieliły zgody na przeprowadzenie uroczystych obchodów 125. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Domy znajdujące się na trasie pochodu z Nowego Rynku (obecnie pl. Daszyńskiego) pod Jasną Górę przystrojone były biało-czerwonymi flagami, wizerunkami białych orłów oraz emblematami patriotycznymi. W wielotysięcznym marszu uczestniczyli strażacy, członkowie różnych stowarzyszeń społecznych, związków, cechów rzemieślniczych, uczniowie, duchowieństwo. Kulminacyjnym punktem uroczystości było zasadzenie pamiątkowego drzewa – kilkunastoletniego dębu podarowanego przez miejscowego właściciela zakładu ogrodniczego, Mieczysława Hoffmana. W ceremonii zasadzenia drzewka wzięli udział: chorąży pochodu ze sztandarami, chóry i duchowieństwo, ostatnie klasy gimnazjów i pensji, trzyosobowe delegacje korporacji, instytucji i cechów. Park, znany dotychczas jako Stary, wkrótce oficjalnie nazwano parkiem 3 Maja. 15 listopada 1977 r. dąb otrzymał (jako pierwszy w parku) status pomnika przyrody.
W roku 1916 pod przewodnictwem Władysława Biegańskiego ukonstytuowało się Towarzystwo Biblioteki Publicznej. Otwarcie placówki nastąpiło 11 sierpnia 1917 r. Organizatorami byli m.in.: Stanisław Biernacki, Leon Mońkowski, Kazimierz Okuszko, Ludwik Mężnicki, Wacław Płodowski. Patronem został zmarły w 1917 r. doktor Biegański. Bibliotekę ulokowano w należącym do Stanisława Nowaka prywatnym lokalu przy al. Kościuszki; otwarta była popołudniami, korzystało się z niej odpłatnie.
W roku 1916 pod przewodnictwem Władysława Biegańskiego ukonstytuowało się Towarzystwo Biblioteki Publicznej. Otwarcie placówki nastąpiło 11 sierpnia 1917 r. Organizatorami byli m.in.: Stanisław Biernacki, Leon Mońkowski, Kazimierz Okuszko, Ludwik Mężnicki, Wacław Płodowski. Patronem został zmarły w 1917 r. doktor Biegański. Bibliotekę ulokowano w należącym do Stanisława Nowaka prywatnym lokalu przy al. Kościuszki; otwarta była popołudniami, korzystało się z niej odpłatnie. Początkowo księgozbiór liczył 1,3 tys. tomów, były to głównie książki naukowe. W 1925 r. Towarzystwo Biblioteki Publicznej rozwiązało się, a bibliotekę przekazało miastu. Zbiory przeniesiono na ul. Dąbrowskiego 10/14. W roku 1938 w placówce znajdowało się 9,6 tys. woluminów. W czasie okupacji niemieckiej udało się ocalić część księgozbioru. W 1945 r. polskie władze Częstochowy przekazały bibliotece lokal przy II Alei 22. Od roku 1948 zaczęto tworzyć filie biblioteczne. W 1968 r. budynek biblioteki przebudowano, a w 1975 r. placówka stała się biblioteką wojewódzką (zachowała ten status do 1998 r.). Obecnie jest samorządową instytucją kultury, finansowaną z budżetu miasta.
Ustawiony w 1889 r., z inicjatywy Rosjan, na placu przed klasztorem jasnogórskim. W latach 1904–1907 trzykrotnie podejmowano próby zniszczenia pomnika. W 1917 r. Rada Miasta Częstochowy uzyskała zezwolenie na jego rozebranie. 11 października tegoż roku przystąpiono do demontażu monumentu. Brąz z pomnika został wywieziony do Niemiec. W 1921 r. rozebrano balustradę otaczającą pomnik, usunięto cokół z czarnego granitu oraz zerwano jego podłoże, składające się z potężnych bloków czerwonego granitu fińskiego. Kamienne bryły przesunięto pod parki podjasnogórskie.
Ustawiony w 1889 r., z inicjatywy Rosjan, na placu przed klasztorem jasnogórskim. W latach 1904–1907 trzykrotnie podejmowano próby zniszczenia pomnika. W 1917 r. Rada Miasta Częstochowy uzyskała zezwolenie na jego rozebranie. 11 października tegoż roku przystąpiono do demontażu monumentu. Brąz z pomnika został wywieziony do Niemiec. W 1921 r. rozebrano balustradę otaczającą pomnik, usunięto cokół z czarnego granitu oraz zerwano jego podłoże, składające się z potężnych bloków czerwonego granitu fińskiego. Kamienne bryły przesunięto pod parki podjasnogórskie. Od 1927 r. granit ten wykorzystywano przy wyposażaniu wnętrza kościoła katedralnego pw. św. Rodziny. Do roku 1939 wykonano z niego balustrady przed ołtarzem głównym i czterema bocznymi, a po 1945 r. ambonę, parę kropielnic, blokowe mensa ołtarzy bocznych, a także grobowiec biskupa Teodora Kubiny. Z owalnego zwieńczenia cokołu, na którym spoczywała figura cara, w drugiej połowie lat 20. XX w. wykonany został zegar słoneczny. Umieszczono go przed budynkiem obserwatorium astronomicznego w parku im. Staszica.
Pułk powstał 27 listopada 1918 r. Został utworzony z częstochowskich i wieluńskich PeOWiaków oraz członków Obrony Narodowej. Ostatecznie I i II batalion rekrutowano w Częstochowie, a III w powiecie wieluńskim. Oddziały pułku walczyły w wojnach o granice Polski, m.in. w Małopolsce Wschodniej.
Pułk powstał 27 listopada 1918 r. Został utworzony z częstochowskich i wieluńskich PeOWiaków oraz członków Obrony Narodowej. Ostatecznie I i II batalion rekrutowano w Częstochowie, a III w powiecie wieluńskim. Oddziały pułku walczyły w wojnach o granice Polski, m.in. w Małopolsce Wschodniej. 2 czerwca 1919 r. pułk, wchodząc w skład 7 Dywizji Piechoty, wyruszył pod Częstochowę na granicę z Niemcami, gdzie uczestniczył w budowie umocnień. Od sierpnia 1919 r. do lutego 1920 r. pułk obsadzał odcinek frontu cieszyńskiego. 24 lutego 1920 r. powrócił do Częstochowy, a 1 marca przewieziony został na front wołyński. Jego żołnierze walczyli z bolszewikami do końca wojny. Po powrocie do Częstochowy pułk brał udział w zajmowaniu części Górnego Śląska. Stacjonował w garnizonie Częstochowa, w koszarach „Zawady”. W roku 1939 oddziały pułku rozmieszczono w rejonie Częstochowy. Walczyły one z Niemcami w obronie miasta oraz na wschód od Częstochowy. W nocy z 3 na 4 września 1939 r. 27 pułk piechoty przestał istnieć jako zwarta jednostka; poszczególnym grupom żołnierzy udało się wyrwać z okrążenia i przedostać za Wisłę.
10 listopada 1918 r., o godz. 22.30, rozpoczęto w Częstochowie akcję rozbrajania Niemców. Broń uzyskano w koszarach zajmowanych przez wroga przy ul. Parkowej (obecnie ul. Popiełuszki). Ochotnicy z Rakowa rozbroili załogę niemiecką w budynku przy III Alei 54. Członkowie POW, wśród nich wielu uczniów miejscowych szkół: Gimnazjum Męskiego Szudejki, I Polskiego Gimnazjum Kośmińskiego i Gimnazjum Towarzystwa Opieki Szkolnej, obsadzili dworzec kolejowy i koszary wojskowe.
10 listopada 1918 r., o godz. 22.30, rozpoczęto w Częstochowie akcję rozbrajania Niemców. Broń uzyskano w koszarach zajmowanych przez wroga przy ul. Parkowej (obecnie ul. Popiełuszki). Ochotnicy z Rakowa rozbroili załogę niemiecką w budynku przy III Alei 54. Członkowie POW, wśród nich wielu uczniów miejscowych szkół: Gimnazjum Męskiego Szudejki, I Polskiego Gimnazjum Kośmińskiego i Gimnazjum Towarzystwa Opieki Szkolnej, obsadzili dworzec kolejowy i koszary wojskowe. 11 listopada 1918 r. większość obszaru miasta była wolna od okupacji. O godz. 18.00 wszystkie pododdziały POW, Milicji Robotniczej PPS oraz konny oddział dowborczyków złożyły przed Ratuszem przysięgę na wierność rządowi ludowemu w Lublinie. Ugrupowania popierające Radę Regencyjną również dokonywały rozbrajania. Wystawiona przez zwolenników Narodowej Demokracji Obrona Narodowa obsadziła Ratusz, pocztę, budynek władz powiatu oraz Dom Księcia.
4 listopada 1918 r. oddział żołnierzy 22 pułku Polskiej Siły Zbrojnej, dowodzony przez ppor. Artura Wiśniewskiego, wkroczył do klasztoru jasnogórskiego. Naprzeciw polskim żołnierzom wyszedł przeor Jasnej Góry, o. Piotr Markiewicz, wraz z całym konwentem. Podporucznik Wiśniewski zameldował przeorowi, że z rozkazu gen. dywizji Tadeusza Jordana Rozwadowskiego uwalnia Jasną Górę z kajdan zaborcy. Władzę nad enklawą Jasna Góra przekazał żołnierzom polskim mjr Józef Klettinger, komendant enklawy.
4 listopada 1918 r. oddział żołnierzy 22 pułku Polskiej Siły Zbrojnej, dowodzony przez ppor. Artura Wiśniewskiego, wkroczył do klasztoru jasnogórskiego. Naprzeciw polskim żołnierzom wyszedł przeor Jasnej Góry, o. Piotr Markiewicz, wraz z całym konwentem. Podporucznik Wiśniewski zameldował przeorowi, że z rozkazu gen. dywizji Tadeusza Jordana Rozwadowskiego uwalnia Jasną Górę z kajdan zaborcy. Władzę nad enklawą Jasna Góra przekazał żołnierzom polskim mjr Józef Klettinger, komendant enklawy. Austro-węgierska załoga zachowywała się układnie, niektórzy żołnierze przypinali sobie do czapek polskie orzełki. Przed bramą klasztorną stanęła polska warta, a na wieży wywieszono polskie flagi. 5 listopada na spotkanie z polską załogą na Jasnej Górze przybyła delegacja miasta Częstochowy z nadburmistrzem Józefem Marczewskim i burmistrzem Aleksandrem Brandtkie-Stężyńskim na czele. 6 listopada dowódcą załogi polskiej na Jasnej Górze został Kazimierz Michalski.
Pierwsze wolne wybory do Rady Miasta odbyły się 9 marca 1919 r., wybrano 43 osoby na trzyletnią kadencję. Najwięcej głosów (25) zdobyli zwolennicy Narodowego Komitetu Wyborczego (Narodowa Demokracja i jej zwolennicy), co zapewniło samodzielnie prowadzenie polityki samorządowej, bez konieczności tworzenia koalicji. Z listy Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) wybrano 6 osób, reprezentanci mniejszości żydowskiej uzyskali łącznie 12 miejsc.
Pierwsze wolne wybory do Rady Miasta odbyły się 9 marca 1919 r., wybrano 43 osoby na trzyletnią kadencję. Najwięcej głosów (25) zdobyli zwolennicy Narodowego Komitetu Wyborczego (Narodowa Demokracja i jej zwolennicy), co zapewniło samodzielnie prowadzenie polityki samorządowej, bez konieczności tworzenia koalicji. Z listy Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) wybrano 6 osób, reprezentanci mniejszości żydowskiej uzyskali łącznie 12 miejsc. Przewodniczącym Rady został Stanisław Nowak. Prezydentem Częstochowy - Aleksander Bandtkie-Stężyński, wiceprezydentem - Antoni Januszewski. Obradowano w ramach komisji: regulaminowo-prawnej, żywnościowej (aprowizacji), finansowej, podatkowej, gospodarczej, sanitarnej, kwaterunkowej, robót publicznych, szkolnej i dobroczynności.
2 czerwca 1920 r. Rada Miejska podjęła uchwałę w sprawie przyłączenia do Częstochowy Rakowa (wraz Dąbiem). Starania o rozszerzenie granic miasta napotykały na różne trudności, zarówno ze strony Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach, jak i Starostwa Powiatowego w Częstochowie. Magistrat pisał zażalenia na zbyt powolne załatwianie sprawy, prosił o pomoc posłów sejmowych ziemi częstochowskiej. Komplet akt powędrował do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Dopiero utworzenie przez wojewodę kieleckiego w styczniu 1927 r. specjalnej komisji spowodowało przyspieszenie prac. 13 marca 1928 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę o zmianie granic Częstochowy.
2 czerwca 1920 r. Rada Miejska podjęła uchwałę w sprawie przyłączenia do Częstochowy Rakowa (wraz Dąbiem). Starania o rozszerzenie granic miasta napotykały na różne trudności, zarówno ze strony Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach, jak i Starostwa Powiatowego w Częstochowie. Magistrat pisał zażalenia na zbyt powolne załatwianie sprawy, prosił o pomoc posłów sejmowych ziemi częstochowskiej. Komplet akt powędrował do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Dopiero utworzenie przez wojewodę kieleckiego w styczniu 1927 r. specjalnej komisji spowodowało przyspieszenie prac. 13 marca 1928 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę o zmianie granic Częstochowy. Postanowiono przyłączyć do miasta osadę fabryczną Raków i wieś liczącą 5904 mieszkańców. Rozporządzenie, które podpisali prezes Rady Ministrów Józef Piłsudski i minister spraw wewnętrznych Felicjan Sławoj Składkowski, weszło w życie 1 kwietnia 1928 r. Proces rozszerzania miasta zakończył się w roku 1930. Po dokonanych przyłączeniach miasto zostało podzielone na 21 dzielnic; Raków wraz z Dąbiem utworzył dzielnicę nr XI, po Śródmieściu była to najludniejsza dzielnica Częstochowy. Nie miała ona swego przedstawiciela w Radzie Miasta, jednak zarówno prezydent Częstochowy Romuald Jarmułowicz, jak i radny Józef Kaźmierczak byli mocno związani z Rakowem i do czasu kolejnych wyborów samorządowych reprezentowali interesy nowej dzielnicy miasta.
20 października 1921 r. naczelnik państwa, podążając pociągiem do Kielc, zatrzymał się w Częstochowie. W drodze do klasztoru jasnogórskiego był entuzjastycznie witany przez mieszkańców zgromadzonych po obu stronach alei; przyjął wówczas kwiaty od uczniów i uczennic miejscowych gimnazjów.
20 października 1921 r. naczelnik państwa, podążając pociągiem do Kielc, zatrzymał się w Częstochowie. W drodze do klasztoru jasnogórskiego był entuzjastycznie witany przez mieszkańców zgromadzonych po obu stronach alei; przyjął wówczas kwiaty od uczniów i uczennic miejscowych gimnazjów. Na Jasnej Górze uczestniczył w mszy św. w kaplicy Matki Boskiej, oglądał drogę krzyżową na wałach, zwiedził bibliotekę (podziwiał tam także przyniesione ze skarbca monstrancje i zdobyte pod Wiedniem trofea), przeglądał księgę pamiątkową z wpisami znamienitych gości (sam również zamieścił wpis). W refektarzu klasztornym został podjęty przez oo. paulinów śniadaniem. Przed odjazdem, wraz z towarzyszącymi mu osobami pozował na podwórzu klasztornym do pamiątkowej fotografii - obok naczelnika stali wówczas: ks. Michał Ciesielski, biskup Władysław Krynicki, gen. Eugeniusz Pogorzelski, dowódca 7 Dywizji Piechoty, Kazimierz Kühn, starosta powiatu częstochowskiego, Bolesław Wieniawa Długoszowski, adiutant Piłsudskiego.
W marcu 1921 r., w efekcie wysiłków działaczy Organizacji Młodzieżowej Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych (OM TUR), założono Klub Sportowo-Footbalowy Racovia, nad którym patronat objęły Komitet Dzielnicowy Polskiej Partii Socjalistycznej i lokalny oddział Związku Zawodowego Metalowców.
W marcu 1921 r., w efekcie wysiłków działaczy Organizacji Młodzieżowej Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych (OM TUR), założono Klub Sportowo-Footbalowy Racovia, nad którym patronat objęły Komitet Dzielnicowy Polskiej Partii Socjalistycznej i lokalny oddział Związku Zawodowego Metalowców. Na czele zarządu klubu stanął Jan Łoboda. We władzach znaleźli się także: Jan Baścik, Marian Federak, Józef Kaźmierczak, Antoni Kiełbasiński, Wiktor Letkowski i Wacław Sobczyk. W roku 1925 Racovia została rozwiązana, lecz dwa lata później, dzięki staraniom grona sympatyków sportu - Józefa Baranowskiego, Antoniego Gładysza i Władysława Pachołka, klub udało się reaktywować. Nazwę Racovia zmieniono jednak na Robotniczy Klub Sportowy Raków – Sekcja Sportowa OM TUR. Barwy Rakowa tworzyły odtąd dwa kolory: czerwony i niebieski. Spośród sukcesów piłkarzy z ul. Limanowskiego należy wyróżnić grę w finale Pucharu Polski z 1967 r. i w półfinale Pucharu Polski z 1972 r. Awans do ekstraklasy Raków wywalczył dwa razy: w 1994 r. (wówczas I liga) oraz w 2019 r., kiedy dotarł również do półfinału Pucharu Polski. Kibice klubu pamiętają też rok 1996 i ósme miejsce Rakowa w ligowych rozgrywkach o mistrzostwo kraju.
Wizyta marszałka Francji, Ferdynanda Focha w Częstochowie miała miejsce 2 maja 1923 r. Na trasie przejazdu (od dworca kolejowego w kierunku Jasnej Góry) zbudowano cztery bramy triumfalne: od Rady Miasta – przy ul. Dojazd (obecnie ul. Piłsudskiego), od Stowarzyszenia Rzemieślniczo-Przemysłowego – za mostem kolejowym przy budynku zajezdnym pod numerem 16, od Towarzystwa Cyklistów – na placu magistrackim (obecnie plac Biegańskiego) oraz od Stowarzyszenia Kupców i Przemysłowców – w III Alei. Domy udekorowano w barwach polskich i francuskich.
Wizyta marszałka Francji, Ferdynanda Focha w Częstochowie miała miejsce 2 maja 1923 r. Na trasie przejazdu (od dworca kolejowego w kierunku Jasnej Góry) zbudowano cztery bramy triumfalne: od Rady Miasta – przy ul. Dojazd (obecnie ul. Piłsudskiego), od Stowarzyszenia Rzemieślniczo-Przemysłowego – za mostem kolejowym przy budynku zajezdnym pod numerem 16, od Towarzystwa Cyklistów – na placu magistrackim (obecnie plac Biegańskiego) oraz od Stowarzyszenia Kupców i Przemysłowców – w III Alei. Domy udekorowano w barwach polskich i francuskich. Marszałek przeszedł na dworcu przed frontem kompanii honorowej, orkiestra wojskowa zagrała Marsyliankę. Francuski gość otrzymał też kwiaty od dzieci, przedstawicieli stowarzyszeń i cechów. Gościa witali: prezydent S. Nowak (przemawiający po francusku), starosta, przedstawiciele wojska oraz kolonii francuskiej. W czasie przejazdu marszałek Foch zatrzymał się na krótko w Ratuszu, następnie uczestniczył w odsłonięciu Cudownego Obrazu na Jasnej Górze i złożył swój podpis w księdze zwiedzających klasztor.
Gmach u zbiegu ulic Śląskiej i Kopernika, z charakterystycznym zegarem, został wybudowany w latach 1926–1931 według projektu architekta Adolfa Szyszko-Bohusza. Pierwotnie był trójskrzydłowy, jednak na przełomie lat 80. i 90. XX w. od ulicy Kopernika dobudowano fragment, a od strony pasażu Opolczyka dostawiono nowy budynek. W południowo-zachodnim narożniku gmachu znajduje się wieża. Jej górna część jest stalowo-szklana, ma kształt sześcianu z czterema wielkimi tarczami zegarowymi.
Gmach u zbiegu ulic Śląskiej i Kopernika, z charakterystycznym zegarem, został wybudowany w latach 1926–1931 według projektu architekta Adolfa Szyszko-Bohusza. Pierwotnie był trójskrzydłowy, jednak na przełomie lat 80. i 90. XX w. od ulicy Kopernika dobudowano fragment, a od strony pasażu Opolczyka dostawiono nowy budynek. W południowo-zachodnim narożniku gmachu znajduje się wieża. Jej górna część jest stalowo-szklana, ma kształt sześcianu z czterema wielkimi tarczami zegarowymi. W 1931 r. przeniesiono tu pocztę z budynku przy al. Kościuszki 7, umieszczono również stację łączności telegraficznej i centralę telefoniczną. W czasie okupacji niemieckiej w budynku funkcjonowała Niemiecka Poczta Wschód. Od lat 50. XX w. działał tu Urząd Pocztowo-Telekomunikacyjny Częstochowa 1. W 1995 r. przeprowadzono prace remontowe w hali obsługi na parterze: wymieniono oryginalną posadzkę z płytek ceramicznych, jednolite, stylowe lady drewniane i pulpity zastąpiono formami z aluminium oraz zlikwidowano dwie pary drzwi obrotowo-kurtynowych.
Trzypiętrowy budynek administracyjny i mieszkalny, wzniesiony został w latach 1926–1927 przez amerykańską firmę „Ulen and Company” u zbiegu ulic Strażackiej (w 1931 r. ta część ulicy została przemianowana na Katedralną) i Ogrodowej (obecny adres: ul. Katedralna 2). W latach 30. XX w. dom, obrośnięty dziką winoroślą, otoczony był ogródkami: mniejszym od ulicy Ogrodowej, z fontanną w ozdobnym basenie, i większym od ulicy Katedralnej.
Trzypiętrowy budynek administracyjny i mieszkalny, wzniesiony został w latach 1926–1927 przez amerykańską firmę „Ulen and Company” u zbiegu ulic Strażackiej (w 1931 r. ta część ulicy została przemianowana na Katedralną) i Ogrodowej (obecny adres: ul. Katedralna 2). W latach 30. XX w. dom, obrośnięty dziką winoroślą, otoczony był ogródkami: mniejszym od ulicy Ogrodowej, z fontanną w ozdobnym basenie, i większym od ulicy Katedralnej. Do roku 1939 mieszkały tu m.in. rodziny Kazimierza Knauera, dyrektora Wodociągów Częstochowskich, Jana Szczodrowskiego, prezydenta Częstochowy, Dominika Zbierskiego, dyrektora Gimnazjum i Liceum im. R. Traugutta, senatora II Rzeczypospolitej. Podczas okupacji niemieckiej w kamienicy zlokalizowany był punkt kontaktowy Armii Krajowej. Od jesieni 1944 r. w mieszkaniu na III piętrze odbywały się zajęcia Wydziału Prawa Tajnych Kursów Akademickich. Po roku 1945 nadal mieszkali tu przedwojenni lokatorzy, znajdowały się też biura Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji. W latach 60. XX w. dyrekcję i biura Wodociągów przeniesiono na ul. Jaskrowską. W budynku mieścił się Zarząd Dróg i Mostów. W 1985 r. gmach przekazano miastu. Obecnie znajdują się tu mieszkania lokatorskie.
Pierwszy publiczny występ tenora Jana Kiepury w Częstochowie miał miejsce 11 marca 1929 r., w sali Gimnazjum im. H. Sienkiewicza – zorganizowany był z inicjatywy komitetu rodzicielskiego. Stojący u progu wielkiej kariery śpiewak wykonał znane arie z oper Moniuszki, Pucciniego i Verdiego oraz „Ach, zejdź z gondoli” Galla. Akompaniował Edward Mąkosza. Kiepura odniósł wielki sukces, wielokrotnie bisował, otrzymał też duże, jak na ówczesne czasy, honorarium (200 zł).
Pierwszy publiczny występ tenora Jana Kiepury w Częstochowie miał miejsce 11 marca 1929 r., w sali Gimnazjum im. H. Sienkiewicza – zorganizowany był z inicjatywy komitetu rodzicielskiego. Stojący u progu wielkiej kariery śpiewak wykonał znane arie z oper Moniuszki, Pucciniego i Verdiego oraz „Ach, zejdź z gondoli” Galla. Akompaniował Edward Mąkosza. Kiepura odniósł wielki sukces, wielokrotnie bisował, otrzymał też duże, jak na ówczesne czasy, honorarium (200 zł). Drugi występ odbył się 18 czerwca 1933 r. na Jasnej Górze. Artysta, który przyjechał, by spełnić ślubowanie złożone podczas choroby w roku 1931, mieszkał w apartamentach klasztornych. Koncert Kiepury w bazylice jasnogórskiej, transmitowany przez Polskie Radio, wywołał ogromne zainteresowanie wśród mieszkańców miasta. Tłumy zjawiły się także na dworcu kolejowym, skąd śpiewak odjeżdżał do Krynicy.
Prezydent RP Ignacy Mościcki przybył do Częstochowy 27 kwietnia 1930 r. W granicy miasta gościa witał prezydent Częstochowy Romuald Jarmułowicz, członkowie magistratu i komitetu obywatelskiego. Na Nowym Rynku Mościckiego witali: bp T. Kubina, pastor L. Wojak, rabin N. Asz oraz członkowie Rady Miejskiej. Przejazd przez Aleję Najświętszej Maryi Panny odbył się wzdłuż szpalerów publiczności, pod bramami triumfalnymi ustawionymi przez gminę żydowską (u wylotu ul. Piłsudskiego), kolejarzy (wylot II Alei), straż ogniową (przy wjeździe na plac Ratuszowy), młodzież szkolną (u wylotu III Alei) i sejmik powiatowy (przy parku pod Jasną Górą).
Prezydent RP Ignacy Mościcki przybył do Częstochowy 27 kwietnia 1930 r. W granicy miasta gościa witał prezydent Częstochowy Romuald Jarmułowicz, członkowie magistratu i komitetu obywatelskiego. Na Nowym Rynku Mościckiego witali: bp T. Kubina, pastor L. Wojak, rabin N. Asz oraz członkowie Rady Miejskiej. Przejazd przez Aleję Najświętszej Maryi Panny odbył się wzdłuż szpalerów publiczności, pod bramami triumfalnymi ustawionymi przez gminę żydowską (u wylotu ul. Piłsudskiego), kolejarzy (wylot II Alei), straż ogniową (przy wjeździe na plac Ratuszowy), młodzież szkolną (u wylotu III Alei) i sejmik powiatowy (przy parku pod Jasną Górą). Na placu podjasnogórskim prezydent RP przeszedł przed frontem kompanii honorowej 27 pp. Uczestniczył następnie w nabożeństwie dziękczynnym. Zwiedził klasztor, skarbiec i bibliotekę, gdzie złożył wpis w księdze pamiątkowej. Po opuszczeniu Jasnej Góry złożył wizytę u bpa Teodora Kubiny, a następnie odwiedził katedrę św. Rodziny. O godz. 17.00 odjechał do Spały. 14 sierpnia 1932 r. prezydent Mościcki wziął udział w uroczystościach z okazji 550-lecia sprowadzenia Cudownego Obrazu na Jasną Górę. Przy schodach placu przed jasnogórskim szczytem witał go prezes Komitetu Wykonawczego Obchodu Jubileuszu, dr L. Wasilewski. Oddano 21 salw powitalnych z dział ustawionych na wałach jasnogórskich. Ojcowie paulini ofiarowali prezydentowi medal jubileuszowy z wizerunkiem Matki Boskiej i księcia opolskiego Władysława.
Czwarta odsłona Wyścigu Dookoła Polski (Tour de Pologne) w 1937 r. rozgrywana była po raz pierwszy z udziałem zagranicznych ekip kolarskich: z Węgier i Rumunii oraz ekipy włosko-francuskiej. Polskę reprezentowały 4 czteroosobowe drużyny. 29 czerwca, na liczącej 164 km trasie z Częstochowy do Kalisza, odbył się V etap.
Czwarta odsłona Wyścigu Dookoła Polski (Tour de Pologne) w 1937 r. rozgrywana była po raz pierwszy z udziałem zagranicznych ekip kolarskich: z Węgier i Rumunii oraz ekipy włosko-francuskiej. Polskę reprezentowały 4 czteroosobowe drużyny. 29 czerwca, na liczącej 164 km trasie z Częstochowy do Kalisza, odbył się V etap, którego zwycięzcą został Stanisław Wasilewski z Warszawy (zajął on II miejsce w klasyfikacji indywidualnej i I miejsce w klasyfikacji drużynowej tej edycji wyścigu). Wyścig Dookoła Polski był w okresie międzywojennym jednym z najważniejszych wydarzeń sportowych, odbywał się pod patronatem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego. W wydaniu z 27 czerwca 1937 r. „Goniec Częstochowski” donosił w „Kronice sportowej” o zaczynającym się w Warszawie wyścigu, zamieścił też listę startową oraz informację o tym, że polscy kolarze „jadą na szprychach i łańcuchach” poznańskiej firmy Centra. Dziwić może jedynie fakt, że w kolejnych numerach gazety (z 29 i 30 czerwca) nie ma wzmianki o starcie V etapu z Częstochowy ani o jego rozstrzygnięciu. Zdjęcie z Narodowego Archiwum Cyfrowego
Pierwsze pielgrzymki na Jasną Górę datują się na I połowę XV w. Przybywały tu podczas dorocznych świąt odpustowych i licznych uroczystości. Ruch pątniczy umocniła legenda obrony Jasnej Góry w 1655 r. oraz ogłoszenie – w roku 1656 - Matki Boskiej Częstochowskiej Królową Korony Polskiej. W XIX w. rozpoczął się masowy i zorganizowany ruch pielgrzymkowy.
Pierwsze pielgrzymki na Jasną Górę datują się na I połowę XV w. Przybywały tu podczas dorocznych świąt odpustowych i licznych uroczystości. Ruch pątniczy umocniła legenda obrony Jasnej Góry w 1655 r. oraz ogłoszenie – w roku 1656 - Matki Boskiej Częstochowskiej Królową Korony Polskiej. W XIX w. rozpoczął się masowy i zorganizowany ruch pielgrzymkowy. Z okazji setnej rocznicy koronacji obrazu, w 1817 r. przybyło 100 tysięcy pielgrzymów. W znacznej liczbie pątnicy przybywali także w roku 1882 w związku z 500-leciem sprowadzenia Cudownego Obrazu oraz w 1906 r. - na poświęcenie wieży odbudowanej po pożarze. Po roku 1918 na czoło wysunęły się pielgrzymki stanowe (robotników, chłopów, ziemian, kupców) i zawodowe (nauczycieli, lekarzy, prawników). Nasilenie ruchu pielgrzymkowego nastąpiło po 1945 r. Z okazji Jasnogórskich Ślubów Narodu (26 sierpnia 1956 r.) przybyło około miliona wiernych. Sanktuarium odwiedzają pielgrzymki z różnych stron kraju; najliczniejszą bywa zawsze pielgrzymka warszawska. Na Jasną Górę przybywają ponad 3 miliony pielgrzymów rocznie. Do Częstochowy wiedzie ok. 50 szlaków pielgrzymkowych.
Uderzenie niemieckie na Częstochowę nastąpiło rankiem 1 września 1939 r. Między godz. 3.30 a 5.00 samoloty wroga zbombardowały miasto. Częstochowy broniła 7 Dywizja Piechoty (DP). Przygniatająca przewaga liczebna i sprzętowa Niemców spowodowała, że w nocy z 1 na 2 września dowódca 7 DP, gen. Janusz Gąsiorowski nakazał jednostkom zajęcie pozycji na tzw. Reducie Częstochowa, głównym pasie obronnym.
Uderzenie niemieckie na Częstochowę nastąpiło rankiem 1 września 1939 r. Między godz. 3.30 a 5.00 samoloty wroga zbombardowały miasto. Częstochowy broniła 7 Dywizja Piechoty (DP). Przygniatająca przewaga liczebna i sprzętowa Niemców spowodowała, że w nocy z 1 na 2 września dowódca 7 DP, gen. Janusz Gąsiorowski nakazał jednostkom zajęcie pozycji na tzw. Reducie Częstochowa, głównym pasie obronnym. 2 września trwały walki; około godz. 14.00 Niemcy atakowali w kierunku Kiedrzyna. Jednostki wroga zostały zatrzymane w rejonie wzgórza Sabinów-Kędory oraz Dźbowa. Nocą z 2 na 3 września Niemcy nacierali też od strony ul. Barbary w kierunku Jasnej Góry oraz wzdłuż ul. Sabinowskiej w kierunku dworca Stradom. Tej samej nocy zapadła decyzja o opuszczeniu Częstochowy przez wojska polskie i o ich wycofaniu się w rejon Janowa i Złotego Potoku. Ostatni zwarty oddział 7 DP opuścił Częstochowę 3 września o godz. 5.00. Wkrótce wojska niemieckie wkroczyły do miasta. Ich zachowanie nie zapowiadało zbrodni, której żołnierze Wehrmachtu dopuścili się na mieszkańcach Częstochowy już następnego dnia.
Nazwa nadana zbrodni dokonanej przez żołnierzy niemieckich na ludności cywilnej, w większości mieszkańcach Częstochowy. 4 września 1939 r. od rana zatrzymywano osoby, głównie mężczyzn, w różnych punktach miasta – na ulicach lub w domach.
Nazwa nadana zbrodni dokonanej przez żołnierzy niemieckich na ludności cywilnej, w większości mieszkańcach Częstochowy. 4 września 1939 r. od rana zatrzymywano osoby, głównie mężczyzn, w różnych punktach miasta – na ulicach lub w domach. Kilka budynków mieszkalnych zostało przez Niemców podpalonych. Kolumny zatrzymanych pędzono do więzienia na Zawodziu. Gromadzono ludzi na placach: przed Katedrą św. Rodziny, na pl. Daszyńskiego przed kościołem św. Zygmunta, na placu magistrackim i dziedzińcu Ratusza. W tych miejscach, a także na podwórzach i w bramach przy ulicach Warszawskiej i Narutowicza (obecnie ul. Krakowska) oraz na ul. Strażackiej i na podwórzu Szkoły Rzemiosł dla Żydów przy ul. Garncarskiej, dokonywano egzekucji. Wszystkich zabitych grzebano w miejscu zbrodni, głównie w rowach przeciwlotniczych. Kilkaset osób wpędzono do kościoła św. Zygmunta i do Katedry św. Rodziny. Mężczyzn, którzy uniknęli rozstrzelania oraz tych, którzy byli uwięzieni w kościołach, przetrzymywano jakiś czas w koszarach Zawady. Tam także dokonywano rozstrzeliwań. Liczbę ofiar z tego dnia szacuje się na około 800 osób.
Akcja AB, Nadzwyczajna Akcja Pacyfikacyjna (niem. Außerordentliche Befriedungsaktion), którą okupanci niemieccy przeprowadzili na terytorium Generalnego Gubernatorstwa między majem a lipcem 1940 r. Funkcjonariusze SS i policji niemieckiej ujęli wówczas i zamordowali ok. 6500 Polaków, z tego ok. 3500 przedstawicieli elit i ok. 3000 przestępców kryminalnych. W Częstochowie wielkie aresztowania rozpoczęły się w czerwcu 1940 r.
Akcja AB, Nadzwyczajna Akcja Pacyfikacyjna (niem. Außerordentliche Befriedungsaktion), którą okupanci niemieccy przeprowadzili na terytorium Generalnego Gubernatorstwa między majem a lipcem 1940 r. Funkcjonariusze SS i policji niemieckiej ujęli wówczas i zamordowali ok. 6500 Polaków, z tego ok. 3500 przedstawicieli elit i ok. 3000 przestępców kryminalnych. W Częstochowie wielkie aresztowania rozpoczęły się w czerwcu 1940 r. Między 3 a 4 czerwca pojmano ok. 50 osób. Byli to przede wszystkim przedwojenni działacze i członkowie stronnictw politycznych, organizacji i związków. Niektóre aresztowane przez Niemców osoby były już wcześniej więzione przez Gestapo. Wyroki wydawały niemieckie sądy doraźne (ta procedura stosowana była tylko wobec więźniów politycznych). Egzekucje zatrzymanych przeprowadzano w Olsztynie i Apolonce.
Latem 1942 r. getto w Częstochowie zamieszkiwało ok. 50 tys. osób. W nocy z 21 na 22 września teren getta otoczyły niemieckie oddziały policyjne i oddziały policji pomocniczej, wspierane przez policjantów polskich i żydowskich. Akcją kierował szef policji i SS w dystrykcie radomskim, dr Herbert Böttcher. W mieście przebywali też członkowie sztabu akcji „Reinhardt” (zagłady Żydów w Generalnym Gubernatorstwie) z Hermannem Höfle na czele.
Latem 1942 r. getto w Częstochowie zamieszkiwało ok. 50 tys. osób. W nocy z 21 na 22 września teren getta otoczyły niemieckie oddziały policyjne i oddziały policji pomocniczej, wspierane przez policjantów polskich i żydowskich. Akcją kierował szef policji i SS w dystrykcie radomskim, dr Herbert Böttcher. W mieście przebywali też członkowie sztabu akcji „Reinhardt” (zagłady Żydów w Generalnym Gubernatorstwie) z Hermannem Höfle na czele. Bezpośrednim dowódcą był komendant Schutzpolizei w Częstochowie, Hauptmann Paul Degenhardt. Osobiście przeprowadzał większość selekcji, decydując o losie osób posiadających zaświadczenia o zatrudnieniu. Osoby bez zaświadczeń były od razu kierowane do transportu do obozu zagłady. W sześciu transportach wywieziono ok. 40 tys. Żydów, w trakcie akcji zginęło co najmniej 2,5 tys. osób (spoczywają w masowych grobach przy ul. Kawiej 20 i 22). W mieście pozostawiono ok. 6 tys. osób przeznaczonych do wykonywania prac przymusowych. Około 1,5 tys. częstochowskich Żydów przebywało w ukryciu.
Pierwszy pociąg z transportem ewakuowanych mieszkańców Warszawy przybył do Częstochowy 13 sierpnia 1944 r. Przez stację kolejową przewinęło się ok. 60 tys. ewakuowanych, z czego ok. 9 tys. zostało w Częstochowie. Organizowaniem pomocy zajmował się Polski Komitet Opiekuńczy. Na potrzeby wysiedlonych zaadaptowano pięć baraków przy ul. Chłopickiego, powstały także kuchnie dla wysiedlonych, stacja opieki nad matką i małym dzieckiem, kierowany przez Tadeusza Wiszniewskiego szpital pod Jasną Górą oraz dom dziecka kierowany przez siostry nazaretanki.
Pierwszy pociąg z transportem ewakuowanych mieszkańców Warszawy przybył do Częstochowy 13 sierpnia 1944 r. Przez stację kolejową przewinęło się ok. 60 tys. ewakuowanych, z czego ok. 9 tys. zostało w Częstochowie. Organizowaniem pomocy zajmował się Polski Komitet Opiekuńczy. Na potrzeby wysiedlonych zaadaptowano pięć baraków przy ul. Chłopickiego, powstały także kuchnie dla wysiedlonych, stacja opieki nad matką i małym dzieckiem, kierowany przez Tadeusza Wiszniewskiego szpital pod Jasną Górą oraz dom dziecka kierowany przez siostry nazaretanki. W dzieło pomocy spontanicznie włączyli się mieszkańcy miasta i okolic, dostarczając żywność dla uwięzionych w wagonach. Dyżury na dworcach pełnili lekarze oraz harcerki z Szarych Szeregów, kierowane przez Irenę Puławską. W miejskim szpitalu, pod opieką częstochowskiego Inspektoratu Armii Krajowej, przebywała grupa rannych powstańców warszawskich.
W 1949 r. rozporządzeniem Rady Ministrów powołano w Częstochowie Szkołę Inżynierską. W roku 1955 przekształcono ją w Politechnikę Częstochowską. Początkowo uczelnia miała charakter lokalny, kształcąc inżynierów na potrzeby miejscowego rynku pracy - świadczą o tym działające trzy wydziały: mechaniczny, metalurgiczny i włókienniczy. Później zyskała charakter ogólnopolski, powstawały kolejne wydziały.
W 1949 r. rozporządzeniem Rady Ministrów powołano w Częstochowie Szkołę Inżynierską. W roku 1955 przekształcono ją w Politechnikę Częstochowską. Początkowo uczelnia miała charakter lokalny, kształcąc inżynierów na potrzeby miejscowego rynku pracy - świadczą o tym działające trzy wydziały: mechaniczny, metalurgiczny i włókienniczy. Później zyskała charakter ogólnopolski, powstawały kolejne wydziały. W latach 70. i 80. XX w. wzniesiono szereg budynków dydaktycznych oraz zespół obiektów Klubu „Politechnik” (m.in. salę widowiskową i halę sportową). W 1998 r. powstał reprezentacyjny budynek – aula Wydziału Zarządzania. Uczelnia kształci obecnie ponad 6 tys. studentów na sześciu wydziałach: Inżynierii Mechanicznej i Informatyki, Inżynierii Produkcji i Technologii Materiałów, Elektrycznym, Budownictwa, Infrastruktury i Środowiska, Zarządzania. Infrastruktura dydaktyczna, laboratoryjna i biblioteczna należy do najbardziej nowoczesnych. Politechnika jest najstarszą i największą uczelnią częstochowską.
W 1950 r. utworzono Związkowy Klub Sportowy Włókniarz Częstochowa, zawiązany na bazie Częstochowskiego Towarzystwa Cyklistów i Motocyklistów (CTCiM). Pierwszymi częstochowskimi żużlowcami byli: Waldemar Miechowski, Marian Kaznowski, Bogdan Laskowski i Władysław Szulczewski.
W 1950 r. utworzono Związkowy Klub Sportowy Włókniarz Częstochowa, zawiązany na bazie Częstochowskiego Towarzystwa Cyklistów i Motocyklistów (CTCiM). Pierwszymi częstochowskimi żużlowcami byli: Waldemar Miechowski, Marian Kaznowski, Bogdan Laskowski i Władysław Szulczewski. Szybko dołączyli do nich znani później ligowcy: Julian Kuciak, Wiesław Wróbel, Zdzisław Święcik, Bernard Kacperak, Wiesław Kołodziejski i Zdzisław Jałowiecki. Przed sezonem 1950 Związkowy Klub Sportowy Włókniarz Częstochowa wystartował w barażach o I ligę, niestety bez sukcesu, a w roku następnym Centrala postanowiła ograniczyć sekcje do 10 drużyn, rywalizujących tylko w jednej lidze z tzw. Zrzeszeniami. W 1951 r. częstochowianie wystartowali w I lidze jako Zrzeszenie Sportowe Włókniarz. W nowych realiach rozgrywano spotkania jako dwumecze. Po Mistrzostwo Polski Włókniarz sięgał czterokrotnie – w roku 1959, 1974, 1996 i 2003. Trzy razy był wicemistrzem, a sześć razy zajmował III miejsce w najwyższej klasie rozgrywek – ostatnio w 2019 r.
Dwutorowa linia tramwajowa została oddana do użytku 8 marca 1959 r. Miała 7,1 km długości, łączyła Tysiąclecie (rejon ul. Worcella) z rozbudowywaną hutą na Mirowie i kończyła się pętlą na Kucelinie. Linię 1 i 2 obsługiwały składy złożone z dwóch lub trzech wagonów typu N, z chorzowskiego Konstalu.
Dwutorowa linia tramwajowa została oddana do użytku 8 marca 1959 r. Miała 7,1 km długości, łączyła Tysiąclecie (rejon ul. Worcella) z rozbudowywaną hutą na Mirowie i kończyła się pętlą na Kucelinie. Linię 1 i 2 obsługiwały składy złożone z dwóch lub trzech wagonów typu N, z chorzowskiego Konstalu. Linia 2 kończyła się pętlą obok wiaduktu przy alei Pokoju (w pobliżu stacji kolejowej Błeszno, dziś Raków), a od lipca 1959 r. posiadała jednotorową odnogę na ul. Łukasińskiego (zlikwidowaną w 1971 r.). Rozwój dzielnicy Tysiąclecie spowodował przedłużenie linii tramwajowej do dzisiejszej ulicy Fieldorfa-Nila. Na linię nr 3 (przez Wrzosowiak i Błeszno do stadionu Raków) mieszkańcy Częstochowy musieli czekać do początku XXI w.
Utworzony w roku 1959, organizował imprezy o charakterze sportowym: zawody samochodowe, rajdy, wyścigi. W latach 1960–1965 częstochowianin Władysław Szulczewski pięciokrotnie zdobywał wicemistrzostwo Polski. We współpracy z Wydziałem Ruchu Drogowego Milicji Obywatelskiej Automobilklub przeprowadzał takie akcje, jak „Stop - dziecko na drodze” czy „Tydzień kultury na jezdni”. Prowadzono szkolenia na kartę rowerową i motorowerową. Dzieci zapraszano do udziału w konkursach pod hasłem „Znam przepisy ruchu drogowego”.
Utworzony w roku 1959, organizował imprezy o charakterze sportowym: zawody samochodowe, rajdy, wyścigi. W latach 1960–1965 częstochowianin Władysław Szulczewski pięciokrotnie zdobywał wicemistrzostwo Polski. We współpracy z Wydziałem Ruchu Drogowego Milicji Obywatelskiej Automobilklub przeprowadzał takie akcje, jak „Stop - dziecko na drodze” czy „Tydzień kultury na jezdni”. Prowadzono szkolenia na kartę rowerową i motorowerową. Dzieci zapraszano do udziału w konkursach pod hasłem „Znam przepisy ruchu drogowego”. Organizowano również imprezy turystyczne: „Rajd Hutnika”, „Rajd Pamięci Września”, „Rajd Pożegnania Lata”, „Rajd Pań”. Od roku 1982 Automobilklub prowadził giełdę samochodową; uzyskane środki pozwoliły uruchomić Stację Diagnostyczną (przy ul. Drogowców) i zmodernizować autodrom w Wyrazowie. Od początku lat 90. XX w. organizowano ekspozycje samochodów i motocykli, a także konkursy wiedzy o sportach automobilowych. Największą atrakcję stanowią coroczne zjazdy i rajdy samochodów retro.
W 1960 r. na Starym Mieście w Częstochowie przeprowadzono 24 odwierty archeologiczno-geologiczne o charakterze sondażowym, mające na celu poznanie zasięgu i rodzaju osadnictwa w tym rejonie, a w latach 1968 i 1975 ratownicze badania wykopaliskowe.
W 1960 r. na Starym Mieście w Częstochowie przeprowadzono 24 odwierty archeologiczno-geologiczne o charakterze sondażowym, mające na celu poznanie zasięgu i rodzaju osadnictwa w tym rejonie, a w latach 1968 i 1975 ratownicze badania wykopaliskowe. Na podstawie tych prac wybitny archeolog, Włodzimierz Błaszczyk stwierdził, że ślady osadnictwa obejmują rejon współczesnego Starego Miasta i najstarsze z nich należy datować na późne średniowiecze. W trakcie badań archeologicznych natrafiono m.in. na cmentarz znajdujący się przy kościele św. Zygmunta, hipotetyczne relikty fortyfikacji miejskich oraz fragmenty piwnic domów pierzei południowej placu rynkowego.
Odkrycie w dzielnicy Raków birytualnej nekropolii kultury łużyckiej z dobrze zachowanymi obiektami grobowymi zrodziło pomysł utworzenia Rezerwatu Archeologicznego, którego otwarcie nastąpiło w roku 1965. Inicjatorem budowy tego cennego dla miasta obiektu był Włodzimierz Błaszczyk, kierujący wówczas Muzeum Regionalnym w Częstochowie.
Odkrycie w dzielnicy Raków birytualnej nekropolii kultury łużyckiej z dobrze zachowanymi obiektami grobowymi zrodziło pomysł utworzenia Rezerwatu Archeologicznego, którego otwarcie nastąpiło w roku 1965. Inicjatorem budowy tego cennego dla miasta obiektu był Włodzimierz Błaszczyk, kierujący wówczas Muzeum Regionalnym w Częstochowie. Analiza znalezionych na cmentarzysku materiałów wykazała, że było ono użytkowane we wczesnej epoce żelaza (ok. 750-550 r. p.n.e.). W sumie odkryto tu 85 pochówków szkieletowych i ciałopalnych. Zmarłym do grobów złożono naczynia ceramiczne, ozdoby (na szczególną uwagę zasługują dwie bransolety, wykonane z żelaza meteorytowego) oraz broń.
Prymas Polski niejednokrotnie gościł w klasztorze jasnogórskim. Do najważniejszych należały wizyty w roku 1957, 1966, 1972 i 1980.
Prymas Polski niejednokrotnie gościł w klasztorze jasnogórskim. Do najważniejszych wizyt należała ta z 3 maja 1957 r., gdy podczas Wielkiej Nowenny przed Tysiącleciem Chrztu Polski prymas przekazał wotum wdzięczności za przetrwanie więzienia i uwolnienie. Zadecydował wówczas o utworzeniu Instytutu Prymasowskiego do współpracy z klasztorem i Komisją Maryjną Episkopatu Polski oraz Wydawnictwa Jasna Góra. 2 i 3 maja 1966 r. prymas przebywał na Jasnej Górze podczas centralnych uroczystości Tysiąclecia Chrztu Polski. 3 maja 1972 r., w trakcie pielgrzymki, poświęcił umieszczony w bazylice obraz autorstwa Jan Molgi, przedstawiający św. Maksymiliana Kolbego w oświęcimskim pasiaku. W dniach 11–12 września 1980 r. był uczestnikiem spotkania delegacji niemieckiej konferencji biskupów z Episkopatem Polski. Prymas Stefan Wyszyński wielokrotnie wprowadzał do Częstochowy Warszawską Pieszą Pielgrzymkę. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Podczas uroczystości na Jasnej Górze prymas Polski kard. Stefan Wyszyński nałożył na obraz Matki Boskiej Częstochowskiej „milenijne” korony i poświęcił tabernakulum w bazylice. Później poprowadził po wałach „procesję Tysiąclecia” z obrazem Czarnej Madonny (obraz umieszczony był na szczycie podczas głównego nabożeństwa) i dokonał „Aktu oddania Polski w macierzyńską niewolę miłości za wolność Kościoła w Polsce i świecie”.
Podczas uroczystości na Jasnej Górze prymas Polski kard. Stefan Wyszyński nałożył na obraz Matki Boskiej Częstochowskiej „milenijne” korony i poświęcił tabernakulum w bazylice. Później poprowadził po wałach „procesję Tysiąclecia” z obrazem Czarnej Madonny (obraz umieszczony był na szczycie podczas głównego nabożeństwa) i dokonał „Aktu oddania Polski w macierzyńską niewolę miłości za wolność Kościoła w Polsce i świecie”. Uroczystości religijne trwały 5 godzin, nie brakowało też akcentów patriotyczno-narodowych. 3 maja 1966 r. przez cały czas, przy wszystkich ołtarzach na Jasnej Górze odprawiano msze święte (w sumie 2030); w tym samym czasie we wszystkich kościołach Częstochowy odprawiono 1000 mszy. W centralnych uroczystościach milenijnych uczestniczyło 300 tysięcy pielgrzymów. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Funkcjonowało w latach 1972–1980 przy Częstochowskiej Fabryce Zabawek (przy ul. Krótkiej 16). Było pierwszym tego typu muzeum w Polsce; kolekcja obejmowała eksponaty od czasów najdawniejszych po współczesność.
Funkcjonowało w latach 1972–1980 przy Częstochowskiej Fabryce Zabawek (przy ul. Krótkiej 16). Było pierwszym tego typu muzeum w Polsce; kolekcja obejmowała eksponaty od czasów najdawniejszych po współczesność. Na ekspozycji znajdowały się także wyroby fabryczne, do najbardziej znanych należały modele samochodów ciężarowych (m.in. marki Star), opatrzonych częstochowską rejestracją CZZ 5050Y, oraz osobowych (Fiat 125, Fiat 126, Polonez). Sterowany elektrycznie model Fiata 125, wzorowany na modelu 1300, z częstochowską rejestracją SF 4046, w 1971 r. zdobył srebrny medal Krajowych Targów Poznańskich. Decyzją Ministerstwa Kultury i Sztuki, w roku 1980 muzeum zostało zlikwidowane, a eksponaty przeniesiono do Muzeum Zabawkarstwa w Kielcach (obecnie Muzeum Zabawek i Zabawy). Zdjęcie z Narodowego Archiwum Cyfrowego.
Licząca 1700 m trasa spacerowa i rowerowa wraz z przylegającymi terenami rekreacyjnymi, ciągnąca się od ul. Kiedrzyńskiej do Lasu Aniołowskiego. Wybudowana częściowo na terenach, które do roku 1939 zajmowała Żydowska Ferma Ogrodnicza. Większość prac, które rozpoczęły się we wrześniu 1973 r., wykonali mieszkańcy Częstochowy (w ramach powszechnych wówczas czynów społecznych).
Licząca 1700 m trasa spacerowa i rowerowa wraz z przylegającymi terenami rekreacyjnymi, ciągnąca się od ul. Kiedrzyńskiej do Lasu Aniołowskiego. Wybudowana częściowo na terenach, które do roku 1939 zajmowała Żydowska Ferma Ogrodnicza. Większość prac, które rozpoczęły się we wrześniu 1973 r., wykonali mieszkańcy Częstochowy (w ramach powszechnych wówczas czynów społecznych). W plebiscycie prasowym wybrano nazwę Promenada XXX-lecia PRL (w 2004 r. otrzymała imię Czesława Niemena). Głównym atutem Promenady jest zieleń: przy wejściu po lewej stronie utworzono park „Tysiąclecia”, zadrzewiono prawą stronę alei spacerowej, a wzdłuż ścieżki rowerowej posadzono głogi. Powstały lokale gastronomiczne; największym z nich była „Panorama”, w której odbywały się dansingi (w latach 90. XX w. dyskoteki). Wybudowano też amfiteatr, który już w drugiej połowie lat 80. XX w. podupadł; w 2009 r. wybudowano go praktycznie od nowa. Po roku 2000 powstały profesjonalne i bezpieczne boiska do piłki nożnej i koszykówki, zbudowano skatepark do jazdy na rolkach i deskorolkach, siłownię na świeżym powietrzu, ustawiono kamienne stoły do gry w tenisa stołowego. Wybudowano też place zabaw dla dzieci.
Istniało jako jednostka administracyjna w latach 1975–1998. Zostało utworzone z północnej części województwa katowickiego oraz części dawnych województw: opolskiego, łódzkiego i kieleckiego. Zajmowało obszar 6189 km². W skład województwa częstochowskiego wchodziło 17 miast (poza Częstochową: Lubliniec, Myszków, Kłobuck, Kalety, Olesno, Pajęczno, Koniecpol, Blachownia, Gorzów Śląski, Praszka, Krzepice, Szczekociny, Woźniki, Żarki, Koziegłowy i Dobrodzień) oraz 52 gminy. Województwo obejmowało ziemie historycznych regionów: Śląska, Małopolski i ziemi łódzkiej.
Istniało jako jednostka administracyjna w latach 1975–1998. Zostało utworzone z północnej części województwa katowickiego oraz części dawnych województw: opolskiego, łódzkiego i kieleckiego. Zajmowało obszar 6189 km². W skład województwa częstochowskiego wchodziło 17 miast (poza Częstochową: Lubliniec, Myszków, Kłobuck, Kalety, Olesno, Pajęczno, Koniecpol, Blachownia, Gorzów Śląski, Praszka, Krzepice, Szczekociny, Woźniki, Żarki, Koziegłowy i Dobrodzień) oraz 52 gminy. Województwo obejmowało ziemie historycznych regionów: Śląska, Małopolski i ziemi łódzkiej. Posiadało charakter przemysłowo-rolniczy, a gęstość zaludnienia wynosiła 118 osób na km². Zamieszkiwało je około 727 tys. ludzi. Podstawową gałęzią gospodarki był przemysł metalurgiczny; w regionie częstochowskim do roku 1982 wydobywano rudę żelaza. Ważną rolę odgrywał także przemysł elektromaszynowy (m.in. Myszkowska Fabryka Naczyń Emaliowanych i Zakłady Sprzętu Motoryzacyjnego w Praszce). Ośrodkami przemysłu włókienniczego były Częstochowa i Lubliniec. Przemysł mineralny i materiałów budowlanych reprezentowała Cementownia „Rudniki”; przemysł chemiczny i drzewno-papierniczy zlokalizowany był w rejonie Częstochowy, Myszkowa, Kalet, Lublińca, Dobrodzienia, Koniecpola i Kłobucka. Ważną gałąź gospodarki województwa stanowiło rolnictwo.
W 1977 r. przystąpiono do pierwszych prac na terenach Kawich Gór, przygotowując ten teren pod przyszłą zabudowę. Budynki pięcio-, siedmio- i jedenastokondygnacyjne wznoszone były przez Kombinat Budowlany i Częstochowskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego „Komobex”. Przy powstawaniu zieleńców w czynie społecznym pracowali mieszkańcy nowej dzielnicy.
W 1977 r. przystąpiono do pierwszych prac na terenach Kawich Gór, przygotowując ten teren pod przyszłą zabudowę. Budynki pięcio-, siedmio- i jedenastokondygnacyjne wznoszone były przez Kombinat Budowlany i Częstochowskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego „Komobex”. Przy powstawaniu zieleńców w czynie społecznym pracowali mieszkańcy nowej dzielnicy. W 1978 r. zainicjowano budowę zespołu osiedlowego oznaczonego literą „A”. W roku 1980 rozpoczęto budowę jednostki „B” („Przodowników Pracy”), a rok później - jednostki „C” („Budowlanych”). W latach 1984–1987 wzniesiono jednostkę „D”. W 1987 r., na północnych terenach dzielnicy, rozpoczęto wznoszenie domów jednorodzinnych w zabudowie szeregowej. W latach 1994–2008 Spółdzielnia Mieszkaniowa „Północ” wybudowała kolejne bloki mieszkalne przy ulicy Czecha. Każdy z zespołów osiedlowych posiada szkoły, placówki pocztowe, usługowe, sklepy. W 1979 r. budowanemu osiedlu nadano nazwę „Manifestu Lipcowego” (z okazji 35-lecia PRL), po roku 1990 zmieniono nazwę na „dzielnica Północ”.
Papież Jan Paweł II pielgrzymował do Sanktuarium Matki Boskiej na Jasnej Górze sześciokrotnie. Podczas pierwszej pielgrzymki do Polski przebywał w Częstochowie od 4 do 6 czerwca 1979 r. Wizyta upamiętniała 900. rocznicę śmierci św. Stanisława ze Szczepanowa i odbywała się pod hasłem „Gaude Mater Polonia”; papież przemawiał do wiernych przed kościołem św. Zygmunta, na Jasnej Górze oraz w bazylice katedralnej.
Papież Jan Paweł II pielgrzymował do Sanktuarium Matki Boskiej na Jasnej Górze sześciokrotnie. Podczas pierwszej pielgrzymki do Polski przebywał w Częstochowie od 4 do 6 czerwca 1979 r. Wizyta upamiętniała 900. rocznicę śmierci św. Stanisława ze Szczepanowa i odbywała się pod hasłem „Gaude Mater Polonia”; papież przemawiał do wiernych przed kościołem św. Zygmunta, na Jasnej Górze oraz w bazylice katedralnej. Druga wizyta miała miejsce w dniach 18 i 19 czerwca 1983 r. Podczas tej pielgrzymki, niosącej przesłanie „Pokój Tobie, Polsko – Ojczyzno moja”, Jan Paweł II złożył na Jasnej Górze zakrwawiony pas, jaki miał na sobie w dniu zamachu (13 maja 1981 r.). Trzecia wizyta odbyła się 12 czerwca 1987 r., kiedy papież uczestniczył w Krajowym Kongresie Eucharystycznym. Od 14 do 16 sierpnia 1991 r. Jan Paweł II przewodniczył w Częstochowie VI Światowym Dniom Młodzieży; poświęcił wówczas gmach Wyższego Seminarium Duchownego. W 1997 r., podczas piątej pielgrzymki, związanej z obchodami tysiąclecia śmierci św. Wojciecha, papież przybył (4 czerwca) na Jasną Górę. Ostatnia wizyta miała miejsce w roku 1999, Częstochowa była jedną z 21 miejscowości, które Jan Paweł II wówczas odwiedził. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Trwał od 11 do 19 listopada 1980 r. Przyczyną protestu, zorganizowanego przez Regionalny Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” w Częstochowie, było faktyczne wprowadzenie przez wojewodę częstochowskiego stanu wyjątkowego w związku z zapowiedzianym strajkiem ostrzegawczym „Solidarności” w razie odmowy rejestracji Związku.
Trwał od 11 do 19 listopada 1980 r. w zakładowym klubie „Ikar” przy MPK. Przyczyną protestu, zorganizowanego przez Regionalny Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” w Częstochowie, było faktyczne wprowadzenie przez wojewodę częstochowskiego stanu wyjątkowego w związku z zapowiedzianym strajkiem ostrzegawczym „Solidarności” w razie odmowy rejestracji Związku. W wyniku protestu odwołano wojewodę, prezydenta Częstochowy, ich zastępców, przewodniczących Wojewódzkiej i Miejskiej Rady Narodowej. Niebawem swoje stanowiska partyjne stracili także pierwsi sekretarze Komitetu Wojewódzkiego i Komitetu Miejskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Częstochowie.
W okresie transformacji ustrojowej, 8 marca 1990 r. Sejm uchwalił fundamentalną ustawę dotyczącą samorządu terytorialnego. Była ona zgodna ze standardami europejskimi.
W okresie transformacji ustrojowej, 8 marca 1990 r. Sejm uchwalił fundamentalną ustawę dotyczącą samorządu terytorialnego. Była ona zgodna ze standardami europejskimi. W oparciu o zapisy tej ustawy odbyły się w Częstochowie pierwsze po roku 1945 wolne i demokratyczne wybory samorządowe. Przeprowadzono je 27 maja 1990 r., przy ponad 43-procentowej frekwencji. Wybrano 50 radnych do Rady Miasta I kadencji. Zdecydowane zwycięstwo odniósł Częstochowski Komitet Obywatelski „Solidarność”; kandydaci tego ugrupowania zdobyli 45 mandatów, co zapewniło „Solidarności” samodzielne sprawowanie władzy przez całą kadencję. Pierwsza sesja Rady Miasta odbyła się 5 czerwca 1990 r.. Przewodniczącym Rady został Jerzy Zając. Podczas drugiej sesji, 18 czerwca, wybrano prezydenta miasta - Tadeusza Wronę.
W dniach 10-15 sierpnia 1991 r. na Jasnej Górze, pod przewodnictwem papieża Jana Pawła II, odbyło się spotkanie młodzieży katolickiej. Wzięło w nim udział około 1,5 miliona młodych z 80 krajów świata.
W dniach 10-15 sierpnia 1991 r. na Jasnej Górze, pod przewodnictwem papieża Jana Pawła II, odbyło się spotkanie młodzieży katolickiej. Wzięło w nim udział około 1,5 miliona młodych z 80 krajów świata. Ołtarz pod szczytem, z podestem dla 2 tysięcy osób, zaprojektowali architekci warszawscy, Danuta Rzewuska i Tadeusz Krupiński. W ramach tygodnia poprzedzającego Eucharystię Młodych zorganizowano szereg imprez i spotkań religijnych, m.in. III Międzynarodowe Forum Młodzieży; motywem przewodnim obrad, które odbyły się w Klubie Politechnik, była wolność. Miały także miejsce: wystawa sztuki o tematyce sakralnej, Festiwal Artystów Chrześcijan, Bieg Jasnogórski. Punktem kulminacyjnym Dni Młodzieży był Apel Jasnogórski; dla gości z Zachodu tekst Apelu przygotowano po łacinie, a dla pielgrzymów ze Wschodu w języku staro-cerkiewno-słowiańskim. Podczas Dni Młodzieży papież poświęcił gmach Wyższego Seminarium Duchownego w Częstochowie. Ojcu Świętemu wręczono klucz do bram miasta – symbol Honorowego Obywatelstwa Częstochowy. Fot. Zdzisław Sowiński
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej „Gaude Mater” został zainicjowany w 1991 r. przez Krzysztofa Pośpiecha, dyrygenta, pedagoga i pierwszego dyrektora Ośrodka Promocji Kultury „Gaude Mater” w Częstochowie.
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej „Gaude Mater” został zainicjowany w 1991 r. przez Krzysztofa Pośpiecha, dyrygenta, pedagoga i pierwszego dyrektora Ośrodka Promocji Kultury „Gaude Mater” w Częstochowie. Od początku istnienia Festiwalu jego głównym celem jest prezentacja muzyki trzech największych religii monoteistycznych: Chrześcijaństwa, Judaizmu i Islamu. Organizatorom przyświeca idea, że prowadzenie dialogu międzykulturowego oraz ukazywanie piękna muzyki z różnych stron świata otwierają słuchaczy na inne wyznania i uczą tolerancji. W prawie trzydziestoletniej historii Festiwalu wystąpili na nim muzycy m.in. z USA, Austrii, Bułgarii, Egiptu, Hiszpanii, Mołdawii, Niemiec, Norwegii, Rumunii, Ukrainy, Wielkiej Brytanii, wykonując dzieła oratoryjne, chorały gregoriańskie, muzykę cerkiewną, synagogalną oraz dawną. Drugą ważną misją Festiwalu jest promocja muzyki polskiej. Program imprezy co roku uwzględnia koncerty prawykonań, podczas których prezentowane są utwory pisane na zamówienie organizatorów bądź dla Festiwalu. Fot. Łukasz Kolewiński
Najwyższa nagroda Rady Europy dla samorządów za ich działania na rzecz integracji europejskiej i rozwijanie kontaktów międzynarodowych. Przyznawana miastom, które wcześniej uzyskały inne wyróżnienia (w 1993 r. Częstochowa otrzymała honorową flagę Europy, a w roku 1995 honorową tablicę).
Najwyższa nagroda Rady Europy dla samorządów za ich działania na rzecz integracji europejskiej i rozwijanie kontaktów międzynarodowych. Przyznawana miastom, które wcześniej uzyskały inne wyróżnienia (w 1993 r. Częstochowa otrzymała honorową flagę Europy, a w roku 1995 honorową tablicę). Uroczystość wręczenia przyznanej Częstochowie Nagrody Europy odbyła się 19 czerwca 1998 r.; miasto otrzymało Prix de l' Europe nie tylko jako pierwsze w Polsce, lecz także w Europie Środkowej i Wschodniej. Przyznanie nagrody zbiegło się z uroczystym nadaniem nazwy – Plac Rady Europy – placowi przed dworcem PKP od strony alei Wolności.
Powstało w 2002 r. Znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki. Wyjątkowość tego muzeum w skali europejskiej polega na tym, iż posiada ono czynny park maszynowy oraz kompletną linię technologiczną firmy Durlach z przełomu lat 20. i 30. XX w., która pozwala prześledzić wszystkie etapy produkcji zapałek.
Powstało w 2002 r. Znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki. Wyjątkowość tego muzeum w skali europejskiej polega na tym, iż posiada ono czynny park maszynowy oraz kompletną linię technologiczną firmy Durlach z przełomu lat 20. i 30. XX w., która pozwala prześledzić wszystkie etapy produkcji zapałek. Na ekspozycji znajdują się dokumenty ukazujące historyczne tradycje częstochowskiego przemysłu zapałczanego sięgające roku 1882 (kolejno: fabryka Karola Gehliga i Juliusza Hucha, Towarzystwo Akcyjne W. A. Łapszyna, Państwowy Monopol Zapałczany S. A. oraz Częstochowska Fabryka Zapałek), bogata kolekcja etykiet zapałczanych oraz cykl wykonanych z jednej zapałki rzeźb autorstwa Anatola Karonia. W czasie zwiedzania obiektu prezentowany jest najstarszy polski film dokumentalny - „Pożar zapałczarni w Częstochowie” z 1913 r., nakręcony przez braci Krzemińskich. Symbolem tradycji częstochowskiego zapałczarstwa jest znana wszystkim filumenistom etykieta „black cat” (czarny kot).
Największym wyzwaniem programu rewitalizacji w śródmieściu stała się rewaloryzacja ciągu Alei Najświętszej Maryi Panny.
Największym wyzwaniem programu rewitalizacji w śródmieściu stała się rewaloryzacja ciągu Alei Najświętszej Maryi Panny. „Aleje” to główna przestrzeń publiczna w Częstochowie, łącząca Klasztor Jasnogórski ze Starym Miastem. Prace nad projektem rozpoczęły się w 2004 r. od warsztatów architektonicznych. W pierwszym etapie zdecydowano się na remont fragmentu Alei zlokalizowanego najbliżej Jasnej Góry (tzw. III Aleja). Realizacja projektu zakończyła się w 2007 r. i obejmowała uspokojenie ruchu kołowego. Pozostałe fragmenty (tzw. I i II Aleja Najświętszej Maryi Panny) zostały wyremontowane z unijnych środków RPO w ramach kluczowych projektów województwa śląskiego. Rewitalizacja Alei Najświętszej Maryi Panny w Częstochowie otrzymała prestiżowy tytuł „Modernizacji Roku 2013” w XVIII edycji ogólnopolskiego konkursu, organizowanego pod patronatem m.in. Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego oraz Instytutu Badawczego Dróg i Mostów. Inwestycja kosztowała 57 mln zł, z czego 30 milionów pochodziło z funduszy unijnych. Fot. Tomasz Gębuś
Idea Nocy Kulturalnej pojawiła się w 2004 r., kiedy członkowie Stowarzyszenia Działań Twórczych POTO (szczególnie Karolina Kubara i Karolina Kuźniak) zaproponowali Ośrodkowi Promocji Kultury „Gaude Mater”w Częstochowie wspólne przygotowanie projektu, który nie miał wówczas odpowiednika w całym kraju.
Idea Nocy Kulturalnej pojawiła się w 2004 r., kiedy członkowie Stowarzyszenia Działań Twórczych POTO (szczególnie Karolina Kubara i Karolina Kuźniak) zaproponowali Ośrodkowi Promocji Kultury „Gaude Mater” w Częstochowie wspólne przygotowanie projektu, który nie miał wówczas odpowiednika w całym kraju. Pomysł był taki, aby podczas jednego popołudnia i jednej nocy zaoferować częstochowianom i przyjezdnym udział w kilkudziesięciu imprezach kulturalnych (koncertach, spektaklach, seansach filmowych, wystawach, grach miejskich, wykładach itp.) o różnorodnej tematyce, organizowanych w ponad 30 miejscach w mieście. Obecnie Noc Kulturalna zaliczana jest do najważniejszych wydarzeń kulturalnych nie tylko w samej Częstochowie, ale i w regionie. Co więcej, podchwycony pomysł pod różnymi nazwami realizują inne miasta, takie jak Lublin czy Wrocław. Fot. Łukasz Kolewiński
Kamień węgielny pod budowę obiektu wmurowano w roku 2007, a prace budowlane rozpoczęły się w lutym 2008 r. Inwestorem była firma deweloperska Globe Trade Centre. Projekt powstał w warszawskiej firmie APA Wojciechowski, generalnym wykonawcą została firma Strabag.
Kamień węgielny pod budowę obiektu wmurowano w roku 2007, a prace budowlane rozpoczęły się w lutym 2008 r. Inwestorem była firma deweloperska Globe Trade Centre. Projekt powstał w warszawskiej firmie APA Wojciechowski, generalnym wykonawcą została firma Strabag. Centrum handlowo-rozrywkowe utworzono na działce o powierzchni 8,5 ha w dzielnicy Stare Miasto, w pobliżu ul. Krakowskiej. Oddanie galerii do użytku nastąpiło 3 października 2009 r. W weekend otwarcia obiekt odwiedziło ponad 100 tys. osób. Powierzchnia zabudowy galerii obejmuje 3,6 ha. Całkowita powierzchnia obiektu wynosi 133 000 m², a jego powierzchnia handlowa – 49 000 m². Budynek ma 23 m wysokości. W galerii znajduje się ponad 200 sklepów, kino Cinema City (z 8 salami), restauracje i kawiarnie. Parking obliczony jest na ok. 2 tys. miejsc.
Pomnik upamiętniający niemiecką deportację do obozu zagłady w Treblince ok. 40 tys. Żydów z częstochowskiego getta. Został odsłonięty w 2009 r. podczas Zjazdu Żydów Częstochowian i Ich Potomków.
Pomnik upamiętniający niemiecką deportację do obozu zagłady w Treblince ok. 40 tys. Żydów z częstochowskiego getta. Został odsłonięty w 2009 r. podczas Zjazdu Żydów Częstochowian i Ich Potomków. Jest usytuowany przy ul. Strażackiej, w pobliżu dawnej rampy kolejowej, skąd we wrześniu i październiku 1942 r. odchodziły transporty do obozu zagłady. W uroczystości odsłonięcia pomnika uczestniczyli częstochowscy Żydzi, zarówno ci mieszkający w Częstochowie, jak i goście Zjazdu, a także ambasadorowie Wielkiej Brytanii, Francji i Australii, konsul Stanów Zjednoczonych oraz władze i mieszkańcy miasta. Autorem projektu pomnika jest Samuel Willenberg (więzień Treblinki, obecny podczas uroczystości), a inicjatorem jego wzniesienia i fundatorem - Zygmunt Rolat.
Pierwsza edycja Festiwalu, wcześniej znanego pod nazwą Częstochowski Festiwal Kultury Alternatywnej Frytka OFF, odbyła się na terenie w pobliżu dworca PKP przy ulicy Piłsudskiego (z uwagi na liczne tam budki gastronomiczne zwyczajowo zwanej Aleją Frytkową).
Pierwsza edycja Festiwalu, wcześniej znanego pod nazwą Częstochowski Festiwal Kultury Alternatywnej Frytka OFF, odbyła się na terenie w pobliżu dworca PKP przy ulicy Piłsudskiego (z uwagi na liczne tam budki gastronomiczne zwyczajowo zwanej Aleją Frytkową). Obecnie Festiwal organizowany jest w Parku Wypoczynkowym „Lisiniec”. Przez te wszystkie lata FRYTKA zdążyła stać się jednym z najważniejszych wydarzeń muzycznych Częstochowy. Gromadzi tysiące fanów dobrego grania i gwarantuje najwyższy poziom artystycznych przeżyć. Siłą Festiwalu zawsze była różnorodność. Zaproszeni artyści reprezentowali różne gatunki, pokolenia i estetyki. Łączyła ich jednak ambicja, by poprzez muzykę przekraczać utarte schematy, zadawać ważne pytania i wciąż poszukiwać nowych pomysłów. Od kilku edycji imprezie towarzyszy foodtruckowy zjazd Food Fest, co stanowi nawiązanie do gastronomicznej tradycji ulicy prowadzącej na dworzec kolejowy.
W ramach inauguracji Hali Sportowej Częstochowa (HSC) odbyły się zawody o Superpuchar Polski w piłce siatkowej mężczyzn. Sportowo-widowiskowa hala przy ulicy Żużlowej została zaprojektowana na ponad 7 tysięcy miejsc.
W ramach inauguracji Hali Sportowej Częstochowa (HSC) odbyły się zawody o Superpuchar Polski w piłce siatkowej mężczyzn. Sportowo-widowiskowa hala przy ulicy Żużlowej została zaprojektowana na ponad 7 tysięcy miejsc. W razie potrzeby dolną część trybun składa się i w ten sposób powiększa boisko. HSC jest wielofunkcyjnym obiektem, w którym znajdują się boiska do piłki siatkowej, piłki ręcznej, piłki koszykowej, badmintona, tenisa ziemnego i tenisa stołowego. Są tu także cztery mniejsze hale treningowe, w tym dwie przystosowane do gry w siatkówkę. Hala spełnia wszystkie wymagania FIVB oraz FIBA. W zależności od rodzaju imprezy podłoga w obiekcie chroniona jest specjalnymi wykładzinami. Dla Hali przewidziano też funkcje targowo-wystawiennicze i gastronomiczne. Z myślą o zmotoryzowanych przygotowano 440 miejsc parkingowych, w tym 20 dla osób niepełnosprawnych, 3 dla autokarów, a także miejsca dla wozów transmisyjnych i służb zabezpieczenia. Do wykorzystania są również 683 miejsca parkingowe przy pobliskim stadionie miejskim Arena Częstochowa. Budowa hali na Zawodziu rozpoczęła się w 2009 r. i kosztowała 70 mln zł, z czego 29,5 mln zł pochodziło ze środków unijnych, 20 mln zł dołożyło Ministerstwo Sportu i Turystyki, resztę stanowił wkład własny Miasta. Fot. Łukasz Kolewiński
W 2012 r. uruchomiona została nowa linia tramwajowa o długości 4,6 km, będąca odgałęzieniem głównej linii tramwajowej, łączącej północ z południem miasta. Tramwaje linii nr 3 kursują od wysokości skrzyżowania al. Niepodległości z ul. Jagiellońską w kierunku dzielnic Błeszno i Wrzosowiak, ze stacją końcową Stadion Raków na nowej pętli.
W 2012 r. uruchomiona została nowa linia tramwajowa o długości 4,6 km, będąca odgałęzieniem głównej linii tramwajowej, łączącej północ z południem miasta. Tramwaje linii nr 3 kursują od wysokości skrzyżowania al. Niepodległości z ul. Jagiellońską w kierunku dzielnic Błeszno i Wrzosowiak, ze stacją końcową Stadion Raków na nowej pętli. Budowę tej linii rozpoczęto w 2010 r. Konsultacje społeczne w sprawie przebiegu nowej trasy przeprowadzono w sierpniu i wrześniu 2006 r., gdy rozesłano ankiety do 20 tysięcy gospodarstw domowych w dzielnicach związanych z planowaną budową. W ramach inwestycji, dofinansowanej ze środków unijnych, kupiono 7 nowych tramwajów typu „Twist”. Całkowity koszt rozbudowy sieci tramwajowej (wraz z zakupem taboru) wyniósł ok. 162 mln zł, z czego dotacja unijna to 128 mln zł. Miasto wybrało w przetargu ofertę konsorcjum częstochowskich firm Drog-Bud i Kromiss-Bis. Nowe Twisty wyprodukowała bydgoska PESA.
Modernizacja Filharmonii Częstochowskiej polegała nie tylko na przebudowie istniejącego obiektu z dwiema salami koncertowymi, ale także na budowie zaplecza socjalnego, administracyjno-technicznego z salą prób, garażem podziemnym i parkingiem. Zmienił się całkowicie kształt budynku, któremu dostawiono potężną dobudówkę sięgającą do sąsiedniej kamienicy, pierwotnie oddzielonej jezdnią.
Modernizacja Filharmonii Częstochowskiej polegała nie tylko na przebudowie istniejącego obiektu z dwiema salami koncertowymi, ale także na budowie zaplecza socjalnego, administracyjno-technicznego z salą prób, garażem podziemnym i parkingiem. Zmienił się całkowicie kształt budynku, któremu dostawiono potężną dobudówkę sięgającą do sąsiedniej kamienicy, pierwotnie oddzielonej jezdnią. W miejscu uliczki na tyłach postawiono obszerny hol recepcyjny, aby łatwiej było przyjmować duże składy, takie jak chór czy balet. Rozbudowano również zaplecze sceny. Duża sala koncertowa z balkonem oferuje miejsca 848 melomanom, natomiast w sali kameralnej może zasiąść 160 osób. Koszt rozbudowy budynku Filharmonii to 36,6 mln zł, przy czym 17,4 mln zł z tej kwoty Częstochowa pozyskała z puli środków unijnych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Otwarcie sezonu artystycznego Filharmonii w nowej siedzibie zostało zainaugurowane VIII Festiwalem Wiolinistycznym im. B. Hubermana. W ramach wydarzeń festiwalowych odbyła się uroczystość nadania Filharmonii Częstochowskiej imienia Bronisława Hubermana. Podczas Festiwalu tytuł Honorowego Obywatela Częstochowy otrzymał mecenas kultury, Zygmunt Rolat.
Pomnik odsłonięto 3 kwietnia 2013 r., uroczystości patronował prymas Polski, arcybiskup Józef Kowalczyk. Największa na świecie figura papieża Jana Pawła II została umieszczona na terenie Muzeum (Parku) Miniatur Sakralnych „Złota Góra” w dzielnicy Zawodzie–Dąbie, w miejscu dawnych kamieniołomów.
Pomnik odsłonięto 3 kwietnia 2013 r., uroczystości patronował prymas Polski, arcybiskup Józef Kowalczyk. Największa na świecie figura papieża Jana Pawła II została umieszczona na terenie Muzeum (Parku) Miniatur Sakralnych „Złota Góra” w dzielnicy Zawodzie–Dąbie, w miejscu dawnych kamieniołomów. Inwestorem była spółka MTK Morion z siedzibą w Wieliczce. Ważącą ok. 7 ton figurę wykonała firma z Nowej Soli; prace rozpoczęły się w 2012 r. Statua przedstawia papieża Jana Pawła II w pozycji stojącej, z uniesionymi ku górze rękami. Uwiecznia moment z pierwszych chwil po wyborze, gdy nowo wybrany papież pozdrawiał wiernych zgromadzonych na placu św. Piotra. Fot. Jarosław Respondek
W Częstochowie utworzono kompleksy terenów inwestycyjnych objęte statusem dwóch Specjalnych Stref Ekonomicznych. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 marca 2014 r., do Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro – Park Mielec włączono 34,4 ha terenów inwestycyjnych na obszarze byłej Huty Częstochowa.
W Częstochowie utworzono kompleksy terenów inwestycyjnych objęte statusem dwóch Specjalnych Stref Ekonomicznych. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 marca 2014 r., do Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro – Park Mielec włączono 34,4 ha terenów inwestycyjnych na obszarze byłej Huty Częstochowa. 21 maja 2014 r. do Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej włączono 36 ha terenów zarządzanych przez Miasto. 6 czerwca 2014 r. pomiędzy władzami obu stref a Miastem podpisano porozumienie trójstronne, zobowiązujące sygnatariuszy do wzajemnej promocji terenów inwestycyjnych w Częstochowie. W tym samym roku odbyły się też pierwsze przetargi na zakup gruntu, a dwa lata później, na terenach przy ulicach Ekonomicznej i Kusięckiej, ruszyły z produkcją pierwsze firmy. W 2020 r. inwestycje na terenach strefowych w Częstochowie przyniosły w sumie 31 przetargów i rokowań, a minimalne deklarowane nakłady wyniosły 1 mld 355 mln 500 tys. zł - przy 28 mln zł nakładów z budżetu gminy. Utworzono ponad 1100 nowych miejsc pracy i zachowano 5700 dotychczasowych. Fot. Łukasz Kolewiński
Na tę inwestycję drogową czekali kierowcy nie tylko z regionu, ale z całej Polski. Dwupoziomowe i bezkolizyjne skrzyżowanie łączące DK-1 (oś północ-południe) z aleją Jana Pawła II (kierunek Opole) zwiększyło bezpieczeństwo i płynność transportu.
Na tę inwestycję drogową czekali kierowcy nie tylko z regionu, ale z całej Polski. Dwupoziomowe i bezkolizyjne skrzyżowanie łączące DK-1 (oś północ-południe) z aleją Jana Pawła II (kierunek Opole) zwiększyło bezpieczeństwo i płynność transportu, skracając czas przejazdu w ruchu tranzytowym na odcinku, gdzie pojawiało się codziennie ponad 40 tys. pojazdów. Koszt inwestycji wraz z wykupami gruntów i pracami dodatkowymi wyniósł ponad 83 mln zł. Wysokość dofinansowania ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko to blisko 64 mln zł. Elementami tej inwestycji były m.in.: budowa trzech rond oraz mostu nad rzeką Wartą w ciągu ulicy Srebrnej, dzięki któremu dzielnica Zawodzie uzyskała nowe połączenie z centrum miasta. Poza samym „ślimakiem” i przebudową odcinków (al. Jana Pawła II, ul. Drogowców i ul. Srebrnej), nad DK-1 postawiono kładkę dla pieszych.
Podczas swej apostolskiej podroży do Polski papież Franciszek przyjechał na Jasną Górę. 28 lipca 2016 r. witali go generał zakonu, o. Arnold Chrapkowski i przeor Jasnej Góry, o. Marian Waligóra, wraz ze współbraćmi (m.in. o. Janem Golonką i o. Jerzym Tomzińskim).
Podczas swej apostolskiej podroży do Polski papież Franciszek przyjechał na Jasną Górę. 28 lipca 2016 r. witali go generał zakonu, o. Arnold Chrapkowski i przeor Jasnej Góry, o. Marian Waligóra, wraz ze współbraćmi (m.in. o. Janem Golonką i o. Jerzym Tomzińskim). Papież modlił się w kaplicy przed obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej, po czym złożył na ołtarzu papieską złotą różę (była to już czwarta złota róża przekazana Jasnej Górze przez papieży na przestrzeni wieków). Na pamiątkę wizyty paulini ofiarowali gościowi kopię cudownego obrazu. Sprawowana przez papieża Eucharystia poświęcona była 1050. rocznicy chrztu Polski. W ten sposób papież Franciszek symbolicznie wypełnił pragnienie Pawła VI, który chciał w 1966 r. przybyć do Częstochowy, jednak władze PRL odmówiły mu prawa przyjazdu na obchody milenijne. W wygłoszonej homilii padły m.in. następujące słowa: „jako Kościół jesteśmy powołani, by to zawsze czynić: słuchać, angażować się i stawać się bliskimi, dzieląc radości i trudy ludzi, aby Ewangelia była postrzegana bardziej konsekwentnie i przynosiła większe owoce: przez pozytywne promieniowanie, poprzez przejrzystość życia”. Fot. Łukasz Kolewiński
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie powstał 1 czerwca 2018 r. z przekształcenia Akademii im. Jana Długosza. Dzieje uczelni sięgają roku 1971, kiedy to decyzją Rady Ministrów utworzono Wyższą Szkołę Nauczycielską.
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie powstał 1 czerwca 2018 r. z przekształcenia Akademii im. Jana Długosza. Dzieje uczelni sięgają roku 1971, kiedy to decyzją Rady Ministrów utworzono Wyższą Szkołę Nauczycielską. W 1974 r. przekształcono ją w Wyższą Szkołę Pedagogiczną, a tę - w roku 2004 - w Akademię im. Jana Długosza. Obecnie uczelnia składa się z sześciu wydziałów: Humanistycznego, Nauk Społecznych, Nauk Ścisłych, Przyrodniczych i Technicznych, Prawa i Ekonomii, Nauk o Zdrowiu, Sztuki oraz dwóch jednostek międzywydziałowych: Studium Nauki Języków Obcych oraz Studium Wychowania Fizycznego i Sportu. Uniwersytet prowadzi 50 kierunków kształcenia (I i II stopnia, a także w Szkole Doktorskiej), oferuje 35 kierunków studiów podyplomowych. Uczelniana biblioteka posiada zbiory liczące 355 tys. pozycji. Fot. Marcin Szczygieł
W związku z przypadającym na rok 2020 jubileuszem 800-lecia pierwszej pisemnej wzmianki o Częstochowie, w 2018 r. Rada Miasta upoważniła prezydenta miasta do rozpoczęcia prac heraldyczno-historycznych nad zmianą miejskiego herbu.
W związku z przypadającym na rok 2020 jubileuszem 800-lecia pierwszej pisemnej wzmianki o Częstochowie, w 2018 r. Rada Miasta upoważniła prezydenta miasta do rozpoczęcia prac heraldyczno-historycznych nad zmianą miejskiego herbu. Nowy wzór opracowali Marceli Antoniewicz - historyk i heraldyk oraz Andrzej Desperak - artysta plastyk. Wśród zmian, które wprowadzili, najważniejszą było zastąpienie symbolizującego Jasną Górę kruka piastowskim orłem. Po otrzymaniu (3 lutego 2020 r.) pozytywnej opinii komisji heraldycznej przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, 27 lutego 2020 r. radni częstochowscy większością głosów przyjęli nowy herb miasta. Według podjętej uchwały nowy herb oznacza powrót do symboliki piastowskiej i do tradycji średniowiecznej Europy. Wiernie oddaje pierwszy herb, który powstał w XIV w.
Pierwszy z dziesięciu nowych tramwajów z bydgoskiej firmy PESA zaczął kursowanie po częstochowskich torach. W połączeniu z siedmioma Twistami nowoczesne tramwaje będą stanowiły zdecydowaną większość składów obsługujących linie tramwajowe w Częstochowie.
Pierwszy z dziesięciu nowych tramwajów z bydgoskiej firmy PESA zaczął kursowanie po częstochowskich torach. W połączeniu z siedmioma Twistami nowoczesne tramwaje będą stanowiły zdecydowaną większość składów obsługujących linie tramwajowe w Częstochowie. Tramwaje Twist 2. generacji są jednymi z najnowocześniejszych w Europie, z szeroką paletą udogodnień jezdnych, pełną klimatyzacją, monitoringiem, cyfrową informacją i biletomatami. Dzięki nowym pojazdom oraz przebudowie linii komunikacja tramwajem stanie się zdecydowanie bardziej komfortowa, a także szybsza i bezpieczniejsza. Produkcja i dostawa nowych tramwajów dla Częstochowy to jeden z dwóch elementów największego w historii MPK projektu tramwajowego. Drugą częścią tego gigantycznego przedsięwzięcia jest budowa nowej linii w starym śladzie między Rakowem a Północą. W sumie inwestycja pochłonie 204 mln zł – ok. 90 mln zł na tramwaje i ok. 114 mln zł na przebudowę. Częstochowa pozyskała na ten cel unijne dofinansowanie w wysokości 144 mln zł.